Vorige herfst stond menig Hollands keukenkastje ineens ter discussie — en dat allemaal door een studie die waarschuwde dat zwarte spatels en tangen mogelijk vol giftige stoffen zaten. Misschien iets te snel geoordeeld, zo blijkt nu.
Onderzoekers van Toxic-Free Future samen met het Amsterdam Institute for Life and Environment van de Vrije Universiteit gaven in oktober 2024 toe een flinke rekenfout te hebben gemaakt. Die blunder leidde tot een te strenge waarschuwing voor het gebruik van zwart keukenplastic.
Wat stond er eigenlijk in het oorspronkelijke onderzoek?
In het onderzoek werden 203 huishoudproducten van zwart plastic getest. Schrikbarend: 85% bevatte hoge concentraties vlamvertragers, stoffen die kanker kunnen veroorzaken en onze hormonen in de war schoppen. Vooral in zwarte spatels en sushi trays werden flinke doseringen aangetroffen.
Het ging vooral om decabroomdifenylether, door experts BDE-209 genoemd. In Australië is import van deze stof streng gereguleerd — in Europa merken we daar minder van, maar het probleem is bekend.
Waarom zijn deze stoffen zo’n probleem?
Megan Lieu, een van de auteurs, benadrukte destijds dat dezelfde chemicaliën ook in elektronica zitten — denk aan je tv, smartphone of laptop. Door recycling kunnen ze via onverwachte routes in onze keukens en levens belanden, zei ze toen. “De hoge waardes baren zorgen,” klonk het stellig.
Sociale media: paniek én nuchterheid
Het onderzoek ging viraal. Binnen no time kwamen er berichten binnen van Amsterdammers die hun keukenla kritisch inspecteerden of roekeloos alles in de vuilnisbak smeten. Anderen bleven juist koel en vroegen zich af of we hier niet wat doorsloegen met onze voedselangst.
De blunder: verkeerde rekensom, verkeerde conclusie
De ophef werd echter getemperd nadat de onderzoekers hun fout ontdekten. Ze hadden bij de berekeningen voor een volwassene van 60 kg een behoorlijk cruciale rekenfout gemaakt met de zogeheten referentiedosis van BDE-209:
- Verkeerde inschatting: 42.000 nanogram per dag
- Werkelijk juiste dosis: 420.000 nanogram per dag
Met andere woorden: de gemiddelde dagelijkse opname door gebruik van keukengerei blijft ver onder de Amerikaanse grenswaarde voor BDE-209. Het verschil is factor 10.
Wat betekent dit voor uw keukenla?
Er blijft reden om alert te zijn, zeker op beschadigd keukengerei — maar paniek is absoluut niet nodig. De onderzoekers benadrukten: ondanks de fout is hun algemene conclusie over recycling van elektronica in huisplastic nog steeds actueel. Toch verdient het aanbeveling om kritisch naar de bron van uw keukenspullen te kijken, vooral als u regelmatig eten bereidt op hoge temperaturen.
De oprechte verontschuldiging van de auteurs (“Het spijt ons voor het ongemak”) onderstreept hoe lastig wetenschap soms is — menselijk, want waar gewerkt wordt, worden fouten gemaakt.
Reacties: van ‘grote schande’ tot ‘waar maak je je druk om?’
Wetenschappers zoals Dr. Ian Musgrave (Universiteit van Adelaide) spraken zelfs van een “ongelofelijk gênante” fout, en wezen erop dat de collega’s die het artikel beoordeelden (“peer reviewers”) niet goed hebben opgelet.
De meningen op social media bleven verdeeld — van mensen die roepen dat je zwarte spatels sowieso beter kunt mijden (“Je ziet geen krassen dus gevaar lekker onzichtbaar”) tot de nuchtere Brabanders die al jaren zonder problemen met zwart plastic koken.
- “Ik ben hier jaren geleden al mee gestopt. Iedereen vond me gek.”
- “Ach, ik gebruik dit spul al jaren en leef nog steeds.”
- “We gaan uiteindelijk toch allemaal een keer dood. Alles geeft tegenwoordig wel kanker.”
- Of cynisch: “Laten we maar gewoon helemaal stoppen met eten en drinken.”
- “En dan nog de pesticiden, hormonen en magnetronplastic. Het houdt nooit op!”
Wat kunt u nu écht zelf doen?
- Wassen uw plastic spatels en lepels met de hand — liever niet in de vaatwasser, dat voorkomt haarscheuren.
- Vervang keukengerei met diepe krassen of verkleuring — dat geldt voor elk materiaal, niet alleen zwart plastic.
- Kies voor alternatieven — in de Nederlandse winkels zijn steeds meer houten of siliconen spatels van onder andere HEMA, Dille & Kamille en Blokker.
- Blijf genuanceerd — niet alles wat ‘chemisch klinkt’ is meteen een gevaar.
Trouwens, plastic krijgt in 2025 steeds vaker een tweede leven als design- of kunstobject, vooral in steden als Rotterdam. Dus: liever upcyclen dan panikeren.
