Bijna iedereen heeft het ooit meegemaakt: dat vreemde gevoel dat een compleet nieuwe situatie toch akelig vertrouwd aanvoelt — alsof je het allemaal al eens eerder hebt beleefd.
Maar wat gebeurt er nu eigenlijk in ons hoofd?
En nog boeiender: waarom komt dit verschijnsel voor — en wat zit erachter?
In dit artikel duik ik samen met een klinisch psycholoog diep in het fenomeen déjà vu. Laten we samen zoeken naar antwoorden waar je in het dagelijks leven echt wat aan hebt.
Wat is déjà vu eigenlijk?
Het woord ‘déjà vu’ is Frans en betekent letterlijk “al gezien”. In de praktijk slaat het op dat intense gevoel dat je een huidige situatie eerder hebt meegemaakt, terwijl alles nieuw lijkt te zijn.
Sanam Hafeez, klinisch psycholoog en neuropsycholoog uit New York, legt uit: “Het voelt als een golf van herkenning die onverwacht over je heen spoelt. Even lijkt het of je deze seconde al eens hebt beleefd.” Ze vergelijkt het met een soort mentale glitch in je beleving van tijd — en eerlijk, soms voelt het zo gek als vergeten waar je je OV-chipkaart hebt gelaten.
Hoe ontstaat déjà vu?
De precieze oorzaak is tot nu toe één groot raadsel (zelfs in 2025), maar er zijn wel verschillende theorieën onder wetenschappers.
Eén van de populaire ideeën: ons brein verwerkt herinneringen en informatie razendsnel — soms zó snel dat er haperingen optreden. Er kan een vertraging zijn in het hersengebied dat nieuwe ervaringen opslaat. Daardoor lijkt het net alsof iets uit het verleden komt, terwijl het gloedjenieuw is.
Déjà vu is kortom nog altijd een fascinerend en mysterieus onderdeel van ons bewustzijn. Je merkt het zelf meestal niet bewust, tot dat ene vage moment ineens opduikt.
Wie krijgt ermee te maken?
Zestig tot zeventig procent van de gezonde volwassenen ervaart weleens déjà vu, volgens cijfers van WebMD. Misschien loop je een onbekende kroeg binnen in Utrecht — en toch weet je meteen waar het toilet is. Dat gevoel herkennen we allemaal.
Opvallend: tussen je 15e en 25e gebeurt déjà vu het vaakst, zo blijkt uit recent onderzoek van Health.com. Ook mensen met een hogere opleiding, veel reizigers en zelfs mensen die zich hun dromen goed kunnen herinneren, melden het fenomeen vaker.
Toch is het grillig: de één heeft er jarenlang amper last van, de ander plots elke week. Het goede nieuws: meestal is het een kortstondige, volstrekt normale ervaring — gewoon hoe ons geheugen werkt.
Kan déjà vu een medische betekenis hebben?
In principe is déjà vu op zichzelf geen medische diagnose. Iedereen ervaart het wel eens, stelt dr. Hafeez. Het hoort niet direct bij een stoornis, en vaak trekt het gevoel snel weg.
Maar — er zijn medische situaties waarbij deja vu-achtige gevoelens vaker of heftiger kunnen voorkomen. Denk aan:
- Epilepsie: Mensen met epilepsie ervaren soms een golf van déjà vu vlak voor een aanval. Dit noemen artsen een ‘aura’ — en het kan dienen als waarschuwingsteken.
- Migraine: Bij sommige migrainepatiënten hoort déjà vu bij de aura die voorafgaat aan de hoofdpijn.
- Temporale kwab-epilepsie: Hierbij raakt een specifiek hersengebied van slag, wat leidt tot heftige, herhaalde déjà vu-ervaringen.
- Schizofrenie: Heel af en toe duiken soortgelijke gevoelens op als onderdeel van de symptomen, maar dat is eerder uitzondering dan regel.
- Stress of angstklachten: Hoge spanning kan de waarneming beïnvloeden en dat uit zich soms in een gevoel van onwerkelijkheid — soms met déjà vu erbij.
Af en toe déjà vu meemaken is dus helemaal niet zorgwekkend.
Maar als u merkt dat het vaak of erg intens gebeurt, of er treden andere opvallende symptomen op — overleg dan met uw huisarts. Een grondige check kan mogelijke neurologische of psychische oorzaken uitsluiten.
Tenslotte: geniet vooral van de kleine raadsels die ons brein met zich meebrengt. Je hoeft je bij die rare intuïtieve momenten dus geen zorgen te maken — de meeste Amsterdammers hebben het waarschijnlijk in de tram naar het Centraal Station ook weleens ervaren.
