Besluit van de Romaanse commissie
Een nationale commissie binnen het Vaticaan heeft recent stem uitgebracht tegen het toelaten van vrouwen tot de diaken-positie in de katholieke kerk. Volgens haar rapport, dat aan paus Leo werd voorgelegd en donderdag werd vrijgegeven, blijft de wereldwijde kerk vasthouden aan haar praktijk van een puur mannelijke geestelijkheid. In een stemming met zeven tegen één stem werd geconcludeerd dat historisch onderzoek en theologische overwegingen op dit moment geen mogelijkheid bieden om vrouwen als diaken toe te laten. Er werd wel aanbevolen om verder onderzoek te doen naar het onderwerp.
Context en betekenis van diakenen in de kerk
De discussie over het toelaten van vrouwen tot de diaken-orde, die momenteel elf keer in de kerkelijke traditie voorkomt, is de afgelopen tien jaar hevig gevoerd. Diakenen in de katholieke kerk mogen onder meer mensen dopen, huwelijken getuigen en begrafenissen leiden. In sommige regio’s leiden diakenen parochies wanneer er geen priester beschikbaar is, al moet de priester de eucharistie blijven vieren. Lang werd deze rol gezien als een opstap naar het priesterambt, maar in de jaren zestig werd het herzien en erkend als een blijvende positie voor gehuwde mannen.
Vrouwen die zich aangetrokken voelen tot de rol van diaken
Er zijn vrouwen die geloven dat God hen roept om deze rol op zich te nemen, waarbij de kerk deze functie beschouwt als een dienstbaarheid. Sommige gelovigen zien hierin een mogelijkheid tot actieve participatie in de kerk, hoewel de officiële lijn van de kerk blijft dat de positie van diaken primair bedoeld is voor mannen.
Het comité en de voorbereiding van het rapport
Het panel dat het rapport opstelde, werd geleid door een kardinaal en een priester van het hoogste doctrinaire kantoor van het Vaticaan. Het bestond uit zowel mannen als vrouwen wetenschappers die zich met kerkelijke kwesties bezighouden. In hun rapport staat dat hun beoordeling van de mogelijkheid voor vrouwen om diaken te worden sterk is, maar dat er nog geen definitief oordeel kan worden geveld op dit moment.
Initiatief en vervolgonderzoek
De discussies over vrouwen diakens werden aangezwengeld door paus Franciscus, die in 2016 een verzoek ontving van een internationale groep van katholieke zusters en nonnen in Rome. Franciscus richtte twee commissies op om de kwestie te onderzoeken, die echter in geheim werkten. Het donderdag gepubliceerde rapport is de eerste keer dat de uitkomsten van deze beraadslagen publiek worden gemaakt.
Reacties op het rapport
Een lid van de eerste commissie, dat zich voorstander verklaarde van vrouwen diakens, uitte kritiek op het rapport. Phyllis Zagano, een wetenschapper aan de Hofstra Universiteit in New York, beweerde dat het document de indruk wekt de discussie in een negatieve context te plaatsen, doordat het selectief commentaar presenteert zonder de volledige achtergrond te geven.
Ook verschillende maatschappelijke groeperingen die zich inzetten voor hervormingen binnen de kerk, uitten kritiek. De Duitse organisatie “We are Church” zette vraagtekens bij de beslissing en noemde deze theologisch, antropologisch en pastoraal problematisch. De Amerikaanse groep “Women’s Ordination Conference” klaagde de commissie aan omdat er volgens hen niet genoeg input was van vrouwen in de beraadslagen en beschouwde de beslissing als een diepe en theologisch onjuiste belediging.
De brief van de tweede commissie
Het rapport bevat tevens een brief die aan paus Leo werd gestuurd door de Italiaanse kardinaal Giuseppe Petrocchi, die leiding gaf aan de tweede commissie, ingesteld door paus Franciscus. Deze commissie stemde in juli 2022 tegen het toestaan van vrouwen als diaken. In de brief, gedateerd op 18 september, wordt melding gemaakt van een stemming in februari van dit jaar waarbij de kerk zou moeten streven naar een uitbreiding van de toegang van vrouwen tot kerkelijk werk, zonder verdere details te geven.
Vervolgstappen en de rol van leiders
Volgens het rapport ligt de verantwoordelijkheid nu bij kerkelijke leiders om te beoordelen welke nieuwe vormen van diaconaat geschikt kunnen zijn voor de kerk van vandaag. Paus Leo, die relatief onbekend was voor zijn verkiezing in mei, heeft zich niet expliciet uitgesproken over het onderwerp van vrouwelijke diakens. Paus Johannes Paulus II bevestigde in 1994 het bestaande verbod op vrouwen voor het priesterschap, zonder te spreken over de diaken-rol.
Historisch perspectief op vrouwen diakenen
Voorstanders wijzen op historische voorbeelden waarin vrouwen als diakenen werden vermeld. Zo wordt de naam van Phoebe, een vrouw, genoemd als diaken in een van de brieven van de apostel Paulus, wat wijzen op een vroege vrouwelijke participatie binnen de kerkelijke functies.
