Een nieuw scharnierpunt in de geschiedenis van de regio
Op vrijdag ondertekenden de Democratische Republiek Congo en Rwanda een vredesakkoord dat werd bemiddeld door de Verenigde Staten. Het doel van de overeenkomst is niet alleen het beëindigen van het jarenlang durende gewelddadige conflicto in het oosten van Congo, maar ook het versterken van de toegang van Amerikaanse bedrijven tot essentiële mineralen uit de regio. Tijdens een ontmoeting in het Witte Huis verklaarde president Donald Trump dat “deze dag het einde betekent van geweld en verwoesting, terwijl de hele regio een nieuw hoofdstuk ingaat van hoop, kansen, harmonie, welvaart en vrede”.
De ondertekening van het akkoord en de betrokken symboliek
Het akkoord werd voorafgaand aan deze mededeling ondertekend in de zogenoemde Treaty Room van het Amerikaanse State Department, onder een portret van Colin Powell, de eerste Afro-Amerikaan die de functie van top-diplomaat uitoefende bij de VS. In diezelfde ruimte noemde Minister van Buitenlandse Zaken Marco Rubio het een “belangrijk moment na drie decennia van oorlog”.
De Republiek Congo heeft zich sinds de jaren negentig geconfronteerd gezien met een conflict waarbij meer dan honderd gewapende groepen betrokken zijn, waarbij Rwanda de steun verleent aan de meest invloedrijke. Miljoenen mensen zijn sindsdien in dit gebied het slachtoffer geworden van het geweld.
Een complex conflict met grote geopolitieke implicaties
Hoewel het akkoord wordt gezien als een keerpunt, wordt door analisten gewaarschuwd dat het snel beëindigen van de gevechten niet realistisch is, omdat de belangrijkste gewapende groep dit niet erkent. Veel Congolezen zien de overeenkomst vooral als een kans voor de VS om toegang te krijgen tot kritieke mineralen die essentieel zijn voor technologie wereldwijd, nadat de Congolese overheid Trump om steun heeft gevraagd in de strijd tegen de rebellen.
De VS probeert op dit moment invloed te winnen in een strijd om dominantie in Afrika, terwijl concurrenten als China hierin een grote rol spelen. Presidentiële verklaringen benadrukken dat de overeenkomst een “grote stap” is, terwijl tegelijkertijd de onzekerheid voortduurt door eerdere mislukte overeenkomsten en het niet-bindende karakter van de huidige afspraken voor bepaalde groepen.
De rol van Rwanda en de rebellenbewegingen
De Rwanda-ondersteunde rebellen van M23 vormen nog altijd de voornaamste uitdaging en hebben dit jaar enkele ernstige aanvallen uitgevoerd, met doden en gewonden tot gevolg. Met ruim zeven miljoen ontheemden in Congo, beschouwt de VN dit als een van de meest langdurige humanitaire crises ter wereld. Rwanda stelt dat het enkel haar territoriale belangen verdedigt en de M23-rebellen niet steunt, maar bewijs voor betrokkenheid bij de rebellen blijft bestaan.
De M23-rebellen hebben aangegeven dat het akkoord niet bindend voor hen is, en de groep heeft niet rechtstreeks deelgenomen aan de ondertekening, hoewel ze betrokken zijn bij andere lopende vredesgesprekken. De Congolese regering en de rebellen voeren momenteel aparte onderhandelingen, waarbij Rwanda aangeeft dat het haar defensieve maatregelen heeft opgeheven, al is onduidelijk of bedoeld wordt dat de militaire inzet wordt verminderd.
De impact en de geopolitieke strategieën
Daarnaast wordt Rwanda beschuldigd van het exploiteren van de mineralen in Oost-Congo, een regio die rijk is aan grondstoffen die worden gebruikt voor onder meer smartphones en geavanceerde gevechtsvliegtuigen. Rwanda ontkent betrokkenheid, maar diverse analisten achten het moeilijk om de regionale handel in mineralen los te koppelen van de betrokkenheid van Rwanda.
Het akkoord is onderdeel van de Amerikaanse strategie om China uit te schakelen in Afrika. Chinese bedrijven domineren al jaren de mijnbouwsector, vooral in de productie van kobalt, dat wereldwijd vooral uit Congo komt. De VS zoekt hiermee niet alleen invloed, maar ook toegang tot deze waardevolle hulpbronnen, waarvan de schattingen de waarde op zo’n 24 biljoen dollar schatten.
De rol van de VS in het stabiliseren van Congo
De Congolese minister van Buitenlandse Zaken, Therese Kayikwamba Wagner, benadrukte de rol van de VS als een betrouwbare partner, niet alleen op het vlak van het vredesproces, maar ook voor toekomstige investeringen. Hoewel het de moeite waard is om de betrokkenheid van de VS te bekijken, waarschuwen analisten dat de daadwerkelijke mate van toegang tot mineralen afhankelijk wordt gesteld van de voortgang in de onderhandelingen die zich afspelen tussen de Amerikaanse en Congolese regering.
Volgens het Amerikaanse ministerie van Handel hebben de nog grotendeels onontgonnen mineralen een geschatte waarde tot 24 biljoen dollar. Critici, zoals politicoloog Christian Moleka, stellen dat het akkoord weliswaar een grote doorbraak betekent, maar dat het niet automatisch alle conflictdossiers zal oplossen. Hij uit kritiek op het feit dat de overeenkomst geen rekening houdt met oorlogsmisdrijven en gerechtigheid voor de slachtoffers.
In de provincie Noord-Kivu, waar de gevechten het hevigst zijn geweest, bestaat er scepsis over de werkelijke impact van het akkoord. Activisten zoals Hope Muhinuka benadrukken dat het noodzakelijk is dat gerechtigheid wordt erkend om duurzame vrede te verzekeren, vooral gezien de complexe geschiedenis die teruggaat tot de genocide in Rwanda van 1994, en de voortdurende geweldsdreiging door gemobiliseerde milities.
