Het klinkt als iets uit een horrorfilm, maar Poolse archeologen hebben daadwerkelijk het skelet opgegraven van een zogeheten ‘vampierkind’ — en dat in een eeuwenoud kerkhof bij Pień. De resten, vermoedelijk van een kind van 5 tot 7 jaar oud, lagen met het gezicht naar beneden en één voet stevig vastgezet met een opvallend driehoekig slot.
Waarom een kind vergrendelen na de dood?
Misschien kent u de verhalen over vampiers uit films en boeken, maar in de 17e eeuw waren zulke angstbeelden dagelijkse kost. Dariusz Poliński van de Kopernikus Universiteit, die bij de opgraving betrokken was, legt uit waarom het slotje op z’n plaats ligt: “Het onderbreekt symbolisch de band met het aardse leven en beschermt de levenden tegen een mogelijke terugkomst vanuit het graf.” In de volkscultuur van destijds werden dit soort voorwerpen en rituelen ingezet tegen alles wat ‘onverklaarbaar’ of ‘gevaarlijk’ was.
Vreemde begrafenisrituelen uit het verleden
- Het begraven van de overledene met het gezicht naar beneden — in de hoop dat deze ‘zich een weg zou bijten in de aarde’ en de levenden met rust liet
- Voorwerpen als sloten, sikkels of stenen op of bij het lichaam plaatsen
- Zelfs hoofd of ledematen afsnijden — allemaal bedoeld om terugkomst te voorkomen
Rond Pień zijn inmiddels zeker dertig graven gevonden waarvan wordt gedacht dat het om mensen gaat waar men bang voor was — niet alleen bij leven, maar ook ná hun dood. Lokaal leeft de term ‘wiedźma’ nog wel eens: heks, vampier of onheil brengende dode.
Nog meer bijzondere vondsten uit het graf
Behalve het vampierkind werden ook resten gevonden van bijvoorbeeld een zwangere vrouw en haar ongeboren kindje van zo’n vijf à zes maanden. Dat botten uit deze levensfase bewaard zijn gebleven, verraste de archeologen — meestal zijn die nog te zacht om sporen na te laten na honderden jaren.
Bij verschillende kindergraven werd bovendien een groen uitgeslagen kaakbeen gevonden. Vermoedelijk stak men een koperen munt, bij wijze van ritueel, in hun mond. Pure folklore — maar een prachtig inzicht in hoe mensen toen dachten over leven, dood en het onbekende.
Griezelverhalen die werkelijkheid blijken
Het kerkhof bij Pień was eerder al in het nieuws. In 2022 werd er door hetzelfde onderzoeksteam een zogenoemde ‘vampiervrouw’ opgegraven. Zij lag met een ijzeren sikkel strak op de hals, plus een slot op de grote teen — een luguber beeld, maar volgens historicus Poliński was ook dit bedoeld om terugkomst te voorkomen. “De sikkel werd zo geplaatst dat bij een poging om op te staan het hoofd direct zou worden verwond of afgehakt.”
Wat betekent dit voor onze kijk op de dood?
Deze vondsten laten zien hoe groot de angst voor het onbekende kon zijn, zelfs in onze eigen regio. Misschien zijn we tegenwoordig nuchterder — of verstoppen we onze angsten gewoon beter. Eén ding is zeker: de folklore uit het verleden geeft ons een fascinerend inkijkje in hoe men dood en gevaar probeerde te bezweren. Volgende keer dat u door een oud kerkhof in Brabant of Groningen loopt: u kijkt misschien toch heel anders naar die oude grafstenen.
