Het klinkt als een scène uit een Britse misdaadfilm — toch gebeurde het echt. Een gouden toilet ter waarde van bijna 6 miljoen pond werd in 2019 gestolen uit Blenheim Palace, het beroemde landhuis waar Winston Churchill werd geboren. Deze week heeft de rechtbank in Oxford eindelijk twee hoofdverdachten schuldig bevonden: Michael Jones (39) en Frederick Doe (38).
De beruchte “WC America” was méér dan een kunstobject
Het toilet — volledig functioneel en vervaardigd uit 18-karaats goud, weegt 98 kilo — was onderdeel van een tijdelijke kunsttentoonstelling in Blenheim Palace. Gebaseerd op een idee van de Italiaanse kunstenaar Maurizio Cattelan, droeg het de spottende naam “America”. Volgens kunstcritici een knipoog naar overdaad én de Amerikaanse droom — op z’n Brits, met een flinke scheut zelfspot.
Snel, brutaal en goed voorbereid: zo ging de diefstal in z’n werk
In de vroege ochtenduren van 14 september 2019 sloegen Jones en zijn medeplichtige James Sheen toe. Ze forceerden een raam, rukten het gouden toilet los uit de leidingen (met flinke waterschade tot gevolg) en laadden het gevaarte vervolgens in een van tevoren gestolen bestelbusjes. Verrassend detail — Jones had een dag eerder nog als “bezoeker” gebruikgemaakt van de wc, zogenaamd voor verkenning.
Slimme boeven, maar geen meesterbrein
De gouden wc werd nooit teruggevonden. Het onderzoeksteam vermoedt dat deze vrijwel direct na de overval is omgesmolten en in delen verkocht. Toch liet het team maar weinig sporen onbenut: van forensisch onderzoek tot het uitpluizen van camerabeelden en telefoongegevens. Jones werd daarop veroordeeld voor inbraak, Doe voor medeplichtigheid aan het witwassen van crimineel geld.
Regionaal tintje: Nederlands goud in Britse handen?
Het zou zomaar kunnen — en daar gniffelen we in Rotterdam gerust om — dat een deeltje van het goud nu ergens rondgaat in een Nederlandse trouwring. Goud verliest immers nooit z’n glans, en wie weet heeft die Amsterdamse juwelier toch ergens een spoortje Britse geschiedenis te pakken.
Wat maakt deze zaak zo fascinerend?
- Het vereiste logistiek vernuft: wie steelt er nu een wc van bijna 100 kilo tijdens een nachtelijke operatie?
- Het kunstwerk was bedoeld als maatschappijkritiek, maar werd daardoor ironisch genoeg zelf het middelpunt van een grote misdaad.
- Blenheim Palace is niet de minste locatie — de schande was nationaal nieuws, en zelfs in Utrecht klonk gelach over “gouden toiletten”.
Hoe bescherm je uitzonderlijke kunstobjecten?
Deze zaak zette Britse musea en historische gebouwen aan het denken over hun beveiliging. Ondernemers van lokale galeries zoals die aan de Keizersgracht kijken sindsdien toch een keer extra naar hun vitrines en alarmen.
Kortom: een kunstroof waar nog jaren over wordt gepraat
Hoewel de gouden troon zelf onvindbaar blijft, sluit dit hoofdstuk van de Britse misdaadgeschiedenis eindelijk af — met stevige straffen voor de daders. En zeg nu eerlijk: deze zaak bewijst dat elke bezoeker van een kunsttentoonstelling in Nederland — en daarbuiten — weleens twee keer nadenkt voordat hij “gewoon even naar het toilet” gaat.
