Voorwaarden voor het houden van verkiezingen
President Volodymyr Zelenskyy heeft dinsdag verklaard dat hij bereid is om verkiezingen te organiseren. Zijn verklaring leek een impliciete reactie op de druk die president Donald Trump op Oekraïne uitoefent, waarbij hij aandringt op een nationale stemming tijdens de oorlog met Rusland. Hoewel het houden van verkiezingen in een door oorlog getroffen land complex en uitdagend is, stelde Zelenskyy dat hij ze zou kunnen organiseren op voorwaarde dat hij de goedkeuring krijgt van het parlement. Daarbij benadrukte hij dat de steun van de Verenigde Staten en andere bondgenoten nodig is om de veiligheid te waarborgen.
Uitzetting en hulpaanvragen
Hij sprak tijdens een WhatsApp-vraagronde met journalisten en verklaarde: “Ik ben klaar voor verkiezingen; sterker nog, ik vraag nu — en ik maak dit openlijk duidelijk — om hulp van de Verenigde Staten.” Zelenskyy voegde toe dat, indien de veiligheid gegarandeerd is, de verkiezingen binnen 60 tot 90 dagen kunnen plaatsvinden, mits het parlement de benodigde wetgeving voorbereidt die de stemming tijdens de staat van oorlog mogelijk maakt.
Reacties en internationale respondenten
Het Witte Huis heeft niet meteen gereageerd op een verzoek om details over de Amerikaanse betrokkenheid bij de veiligheidsvoorzieningen tijdens de Oekraïense verkiezingen. De opmerkingen volgden nadat Trump tegen Politico had gezegd dat hij vond dat Oekraïne verkiezingen moest houden. Volgens Trump was het al lang geleden dat daar een stemming werd gehouden en stelde hij dat Oekraïne niet langer als een echte democratie kan worden beschouwd: “Ze hebben al heel lang geen verkiezingen meer gedaan. Ze praten wel over democratie, maar op een gegeven moment is het dat niet meer.”
Historische context en politieke situatie
In maart en april 2019 won Zelenskyy, een voormalig acteur en komiek, de presidentsverkiezingen via een tweerondestelsel. Hij behaalde geen absolute meerderheid in de eerste ronde, maar kreeg in de tweede ronde 73% van de stemmen. Trump benadrukte dat hij niet klaar is om het vredesproces te verlaten, maar dat alle betrokken partijen “samen moeten werken.”
De relatie tussen Trump en Zelenskyy is altijd gespannen geweest, mede doordat Trump en zijn administratie soms de Russische standpunten over Oekraïne delen. Zo werd herhaaldelijk beweerd dat Oekraïne geen echte democratie zou zijn. Hoewel Trump traditioneel een goede relatie onderhoudt met de Russische president Vladimir Poetin, is zijn relatie met Zelenskyy roeriger gebleven. Tijdens een controversiële bezoek aan het Witte Huis in februari uitten Trump en vice-president JD Vance kritiek op Zelenskyy en zeiden dat hij niet dankbaar genoeg was tegenover de Verenigde Staten.
Rusland en de oorlog in Oekraïne
Poetin heeft in februari 2022 een grootschalige invasie van Oekraïne uitgevoerd, waarbij dissent en onafhankelijke media onderdrukt worden in Rusland. Zelenskyy voert de laatste tijd een energieke campagne om steun te behouden in het licht van USA-ondersteunde gesprekken over het beëindigen van de oorlog. Eerder had hij in het Vaticaan gesproken met paus Leo XIV.
Op maandag ontmoette Zelenskyy leiders uit Duitsland, Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk, die zelf moeite hebben een plek te vinden in de diplomatieke onderhandelingen met Rusland. Hij verklaarde eveneens dat Oekraïne geen land zal afstaan aan Rusland: “We hebben geen wettelijk recht — onder Oekraïens recht, onze grondwet, internationaal recht — en eerlijk gezegd, ook geen moreel recht,” aldus Zelenskyy.
Vredesplannen en onderhandelingen
Trump had oorspronkelijk een vredesplan goedgekeurd met 28 punten, waarin onder andere werd gesuggereerd dat Oekraïne gebieden zou afstaan aan Rusland. Zelenskyy stelde maandag dat de door de VS geleid onderhandelingen het originele plan hebben teruggebracht van 28 naar 20 punten. Hoewel hij overtuigd is van Trumps inzet om de oorlog te beëindigen, vertrouwt hij Rusland niet.
