Bezoek en nationale context
Paus Leo XIV landde in Beiroet vanuit Istanbul voor de tweede etappe van zijn eerste reis als paus. Hij kwam naar Libanon om de daarin levende bevolking te bemoedigen en een boodschap van hoop over te brengen, terwijl hij ook de bijna twintigjarige aanwezigheid van de christelijke gemeenschap in het Midden-Oosten wilde versterken. Het land kampt met economische onzekerheid, onderlinge politieke verdeeldheid en angsten voor een nieuwe oorlog met Israël.
De paus volgt hiermee een belofte van zijn voorganger, paus Franciscus. Die had al jaren geplande bezoeken aan Libanon, maar moest deze vanwege de voortdurende crises en gezondheidsproblemen uitstellen.
Problemen binnen het politieke systeem
Het Libanese politieke systeem is gebaseerd op sectarische machtsverdeling, wat vaak heeft geleid tot impasses en langdurige machtsvacatures. Controversiële kwesties, zoals het onderzoek naar de explosie in de haven van Beiroet in 2020, veroorzaken regelmatig politieke stilstanden. Recentelijk is het land verdeeld over de oproepen tot ontwapening van Hezbollah, de Libanese gewapende en politieke beweging, na de oorlog met Israël van vorig jaar die het land zwaar beschadigde.
Paus Leo refereerde in zijn toespraak niet rechtstreeks aan het recente conflict of het debat over wapens, maar erkende de ontberingen die de Lebanese hebben doorstaan.
Hij zei: “U hebt zwaar geleden onder de gevolgen van een economisch systeem dat doodt, onder wereldwijde instabiliteit met verwoestende gevolgen voor de Levant, en onder radicalisering van identiteiten en conflicten.” Vervolgens voegde hij eraan toe: “Maar u hebt altijd weer de kracht gevonden om opnieuw te beginnen.”
Oproep tot verzoening en leiderschap
De paus riep de leiders op om de waarheid te zoeken en zich in te zetten voor verzoening met “zij die onrecht en onrechtvaardigheid hebben geleden”. Alleen als zij dat echt willen, kunnen ze worden beschouwd als vreedzame leiders.
Volgens hem moet een cultuur van verzoening van bovenaf komen, met leiders die bereid zijn hun persoonlijke belangen achter zich te laten en het algemeen belang boven het particuliere te stellen.
Het sluitstuk van het bezoek
Op dinsdag, de laatste dag van zijn bezoek, bracht de paus tijd door in stilte bij de plaats van de explosie in de haven van 4 augustus 2020, die meer dan 200 mensen het leven kostte en enorme schade aanrichtte. Voor velen was de aanwezigheid van de paus op zich al een boodschap.
Bisschop George, aartsbisschop van de Melkitische Grieks-Katholieke Archeparchie van Beirut, verklaarde dat “dit laat zien dat Libanon niet vergeten is”.
Veiligheidsmaatregelen en publieke ontvangst
Op de luchthaven in Beiroet, waar zijn vliegtuig landde onder begeleiding van een Libanese legerhelikopter, werd de paus verwelkomd door president Aoun, parlementsvoorzitter Berri en premier Salam. Tijdens de tocht door de straten van de hoofdstad reed hij in een gesloten pausmobiel, omgeven door troepen en met een helikopter die overvlogen.
Het Vaticaanse woordvoerder Matteo Bruni weigerde details over de voertuigen die de paus gebruikte of of ze pantserdicht waren. Het bezoek volgde kort na een Israëlische aanval in Beiroet die vijf mensen het leven kostte, onder wie een hoge Hezbollah-functionaris.
Bij het bereiken van het presidentieel paleis voerden dansers traditionele Arabische dans, dabke, uit onder zware regen.
Een boodschap van hoop voor de christenen en de gemeenschap
In Turkije vierde de paus een belangrijke christelijke verjaardag. In Libanon probeerde hij de Lebanese die het vertrouwen in hun leiders verloren hadden, te aanmoedigen en te roepen tot terugkeer of blijvende betrokkenheid van christenen bij het land. Hoewel ongeveer een derde van de bevolking in een land met een overwegend islamitische meerderheid christelijk is, is Libanon altijd een prioriteit van de Vaticaan geweest als baken voor christenen in de regio.
Na jaren van conflicten zijn christelijke gemeenschappen, met wortels die teruggaan tot de tijd van de apostelen, afgenomen doordat gezinnen naar het buitenland zijn vertrokken voor veiligheid en betere levens.
In zijn welkomsttoespraak benadrukte paus Leo dat “veel goeds kan voortkomen uit de Libanese diaspora”, maar dat men niet moet vergeten dat het in eigen land blijven en dagelijks werken aan een beschaving van liefde en vrede nog steeds erg waardevol is.
President Aoun, een Maronitisch christen, stelde dat de christenen in Libanon zullen blijven. “Libanon is een thuisland van vrijheid voor ieder mens,” zei hij. “Uw Heiligheid, vertel de wereld dat wij niet zullen sterven. Wij zullen niet vertrekken, niet wanhopen en niet opgeven.”
De voortdurende conflicten en de rol van Hezbollah
Ondanks een door de VS bemiddelde wapenstilstand van vorig jaar, die een oorlog van twee maanden met Hezbollah officieel beëindigde, raket Israël nog steeds bijna dagelijks luchtaanvallen af, met als doel de militante groep te verhinderen zich opnieuw op te bouwen. De oorlog kostte meer dan 4000 levens in Libanon en leidde tot enorme vernietiging.
De paus “komt ons te zegenen en voor de vrede”, aldus Farah Saadeh, een Beiroetse die langs de zee promenade liep. “We hopen dat er na zijn vertrek niets gebeurt.”
Voor zijn komst had Hezbollah de paus opgeroepen om zijn “afkeer van onrecht en agressie” uit te spreken, refererend aan de Israëlische aanvallen. De groep riep haar aanhangers op zich langs de route van de pauselijke stoet op te stellen, veel van hen zwaaiden met Libanese en Vaticaanse vlaggen.
Mounir Younes, leider van een door Hezbollah verbonden jeugdgroep, stelde dat ze een boodschap wilden sturen over “het belang van samenleven en nationale eenheid”.
Hij benadrukte dat ‘moslim-christen samenleven een groot erfgoed is dat we moeten koesteren’.
Hezbollah, een voornamelijk sjiitische groep, heeft een alliantie met verschillende christelijke partijen, waaronder de Vrije patriarchale beweging en de Marada-beweging, hoewel de grootste christelijke fractie in het parlement, de Libanese Strijdkrachten, Hezbollah bekritiseert voor het naar binnenhalen van het land in oorlog met Israël. Het land is verdeeld over het disarmeren van Hezbollah.
Christenen uit Syrië en de regionale context
In buurland Syrië zijn honderden duizenden christenen gevlucht tijdens de veertien jaar durende burgeroorlog. Een delegatie van ongeveer 300 Syrische christenen reisde naar Libanon om deel te nemen aan een ontmoeting met de paus en jongeren. Ze baden samen in een openbare mis op de waterkant van Beiroet.
“We hebben iemand zoals de paus nodig om ons hoop te geven als christenen,” zei Dima Awwad, 24 jaar oud, lid van de delegatie, en voegde toe: “We hopen dat de paus ook Syrië bezocht, zoals hij Libanon heeft gedaan, om de mensen te geruststellen en te laten zien dat wij er nog steeds zijn als oosterse christenen en dat wij hier moeten blijven.”
