Vooruitgang en uitdagingen in de onderhandelingen
De Amerikaanse staatssecretaris Marco Rubio verklaarde dat er zondag aanzienlijke vorderingen waren geboekt na een dag van besprekingen met Oekraïense en Europese functionarissen in Zwitserland. Ondanks de vermeende vooruitgang bleef de coordinerende rol van de Verenigde Staten in de Oekraïense vredesinitiatieven onzeker, vooral vanwege vragen over de oorsprong van het voorstel.
Het plan, dat bestaat uit 28 punten, suggereert dat Rusland mogelijk meer territorium kan krijgen dan het momenteel bezit. Daarnaast bevat het beperkingen voor het Oekraïense leger en voorkomt het dat Kyiv ooit lid wordt van de NAVO. Deze concessies lijken sterk op de lange-termijneisen van Moskou.
Rubio zei tijdens een persbijeenkomst in Genève dat de dag waarschijnlijk de meest productieve was die men tot dan toe had gehad omtrent dit onderwerp. Hij benadrukte dat de intentie was om de verschillende punten van het plan te verfijnen en het overleg te kunnen afsluiten met duidelijke afspraken over de openstaande kwesties.
Standpunten van Oekraïne en de internationale gemeenschap
Ukrainese president Volodymyr Zelenskyy gaf op zondag aan dat een open dialoog met de VS van belang is, en dat er signalen zijn dat de Amerikaanse president-Trumps team naar Oekraïne luisterde. Volgens hem is het cruciaal dat de stappen om het conflict te beëindigen effectief zijn en dat ze haalbaar zijn.
Hij onderstreepte dat Oekraïne niet naar oorlog streefde en nooit een belemmering zal vormen voor vrede. Diplomatieke inspanningen waren weer op gang, en hij verwacht dat deze zullen leiden tot passende acties.
Vraagtekens over de herkomst van het plan
De Poolse premier Donald Tusk uitte op sociale media dat Europese leiders bereid waren om aan het voorstel te werken, ondanks enige reserves. Hij benadrukte echter dat het belangrijk is te achterhalen wie de auteur van het plan was en waar het precies is ontwikkeld.
Volgens verschillende Amerikaanse senatoren was Rubio eerder benadrukt dat het besproken document geen Amerikaanse initiatief was, noch de officiële positie van de Amerikaanse regering. In plaats daarvan zou het een Russisch voorstel zijn dat werd overgedragen aan speciale gezant Steve Witkoff. Republikeinen zoals senator Angus King en senator Mike Rounds zeiden dat de inhoud niet van de regering kwam, maar dat het eerder een wensenlijst van de Russen betrof.
De Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken ontkende echter deze beweringen en stelde dat de VS wel degelijk het voorstel had ontwikkeld. Rubio stelde dat het plan door de Verenigde Staten was geschreven en dat het bedoeld was als kader voor onderhandelingen, gebaseerd op input van zowel Rusland als Oekraïne.
Een hooggeplaatst ambtenaar uit de Trump-administratie bevestigde dat het plan in samenwerking met de Russische gezant Kirill Dmitriev en Oekraïense functionarissen was ontwikkeld. Desalniettemin blijven er verwarringen over de echtheid en de goedkeuring van het voorstel, wat tot onduidelijkheid leidt onder internationale waarnemers en politici.
Verwarring en politieke reacties
Ben Hodges, gepensioneerd luitenant-generaal, merkte op dat de onzekerheid over de oorsprong en bevestiging van het plan mogelijk opzettelijk door Rusland wordt gecreëerd of een teken is van interne incoherentie binnen de Amerikaanse regering. De White House had eerder gesuggereerd dat het voorstel een optimistisch scenario was waarbij beide partijen voordeel halen, maar de inconsistentie in boodschappen voedt twijfel over de ware intenties van Washington.
Rubio gaf aan dat de gesprekken enkele weken geleden waren begonnen met een document dat werd gedeeld en beoordeeld door beide partijen, en dat de openstaande punten niet onoverkomelijk zijn. Hij beschreef het voorstel als een “levend document” dat voortdurend wordt aangepast en waarbij de voortgang afhankelijk is van de Russische goedkeuring.
Tijdlijn en ontwikkeling van het plan
De Amerikaanse president Donald Trump stelde dat Oekraïne het eens moet worden over het plan voor Thanksgiving, maar later stelde hij dat het geen definitief voorstel was. Zelenskyy benadrukte dat de eerste prioriteit ligt bij het bereiken van “betrouwbare vrede en gegarandeerde veiligheid”, evenals het respect voor de Oekraïense bevolking.
Volgens een Amerikaanse functionaris voerden Rubio, Witkoff en minister van Defensie Dan Crissol zondag in Genève positieve en constructieve besprekingen, gevolgd door meer gedetailleerde onderhandelingen gericht op het opstellen van een mogelijke vredesovereenkomst.
Zelenskyy liet op Telegram weten dat er momenteel een begrip bestaat dat de Amerikaanse voorstellen elementen kunnen bevatten die gebaseerd zijn op Oekraïense visies en van belang zijn voor de nationale belangen.
Rustem Umerov, secretaris van de Oekraïense Nationale Veiligheids- en Defensie Raad, meldde dat de gesprekken vooruitgang boeken en dat Oekraïne de Amerikaanse partners waardeert die nauw samenwerken om de zorgen te begrijpen en verdere vorderingen te maken.
Europese reactie en de bredere context
European leiders ontmoetten elkaar tijdens de G20-top in Zuid-Afrika en verklaarden dat het plan meer werk vereist. Ze uitten zorgen over de beperkingen die het Oekraïense leger zouden opleggen, wat Oekraïne kwetsbaar zou maken voor toekomstige aanvallen.
De Duitse bondskanselier Friedrich Merz gaf aan dat het tijd zou kosten om een plan te ontwikkelen dat door Oekraïne wordt geaccepteerd. Hij was nog niet overtuigd dat de oplossing die Trump voor ogen heeft, op korte termijn haalbaar zou zijn.
De opmerkingen onderstrepen een bredere Europese onzekerheid en de vraag of de gesprekken in Genève de verwarring volledig kunnen wegnemen of juist de verdeeldheid verdiepen. Keir Giles van Chatham House waarschuwde dat Europa opnieuw geconfronteerd wordt met de gevolgen van haar eigen passiviteit en zich niet in voldoende mate heeft kunnen mengen in de toekomstige veiligheid van het continent.
