Het leek in 2023 nog behoorlijk sciencefiction, maar inmiddels zijn we in 2025 een flinke stap verder richting een mogelijke toekomst als multi-planetaire samenleving. Een internationaal team van wetenschappers heeft namelijk een exoplaneet gevonden die misschien wel de eigenschappen heeft om menselijk leven te faciliteren. De naam? Gliese 12 b — onthoud die, dit zou zomaar hét gespreksonderwerp bij de volgende borrel kunnen worden.
Wat maakt Gliese 12 b zo bijzonder?
Volgens recent onderzoek, gepubliceerd in de Monthly Notices of the Royal Astronomical Society, lijkt Gliese 12 b een van de meest veelbelovende kandidaten tot nu toe. De gemiddelde geschatte oppervlaktetemperatuur is 42°C (107°F), dat is slechts 10°C warmer dan een intens hete zomerdag in Scheveningen — en maar 10 graden warmer dan het wereldwijde gemiddelde op aarde. Op het gebied van temperatuur is Gliese 12 b daarmee de koelste van de ruim 5.000 nu bekende exoplaneten.
De planeet werd ontdekt met NASA’s Transiting Exoplanet Survey Satellite (TESS), en is slechts iets kleiner dan de aarde. Het opvallende: Gliese 12 b ligt op slechts 40 lichtjaar afstand — dat is relatief dichtbij in kosmische termen, dichterbij dan menig vakantiebestemming ooit voor mogelijk werd gehouden.
Een nabije ‘tweeling’ van de aarde?
Volgens Michael McElwain, astrofysicus bij NASA’s Goddard Space Flight Center, behoort Gliese 12 b tot “een handjevol gematigde planeten van aardse grootte, die dichtbij genoeg staan voor gedetailleerde studie.” De planeet is zelfs de dichtstbijzijnde getransiteerde, gematigde, aarde-achtige wereld die we tot nu toe kennen. Dit maakt Gliese 12 b bijzonder interessant voor vervolgonderzoek door de James Webb Space Telescope.
Hoe ontdekken we of er echt leven mogelijk is?
- Transitie: Gliese 12 b passeert — van ons oogpunt — geregeld voor zijn ster langs. Hierdoor neemt de helderheid van zijn ster even af. Tijdens zo’n gebeurtenis wordt een deel van het sterlicht geabsorbeerd door de atmosfeer van de planeet, wat een soort ‘chemische vingerafdruk’ achterlaat die we met telescopen kunnen detecteren.
- De sleutel: een aardse atmosfeer De echte doorbraak volgt echter als onderzoekers kunnen vaststellen dat Gliese 12 b over een atmosfeer bezit die het mogelijk maakt dat er water op het oppervlak blijft bestaan. Water is immers dé bron van leven, ook als je niet per se voor spa rood gaat.
“Atmosferen vangen warmte op en kunnen — afhankelijk van het type — de oppervlaktetemperatuur behoorlijk beïnvloeden,” legt onderzoeker Shishir Dholakia uit. De genoemde temperatuur is het zogenaamde evenwichtstemperatuur (zonder atmosferisch effect dus).
Venus, aarde of… iets ertussenin?
Het team vergeleek Gliese 12 b met planeten van vergelijkbare grootte en ontdekte dat Venus — ondanks haar gelijke formaat — door het ontbreken van een beschermende atmosfeer een broeierige 463°C bereikt. Ter vergelijking: de aarde is bewoonbaar, maar Venus is compleet onleefbaar vanwege het verlies van al het water, merkt promovendus Larissa Palethorpe op.
Gelukkig lijkt Gliese 12 b in een veel gunstiger positie te zitten. De planeet draait op zo’n 7% van de afstand aarde-zon om zijn rode dwergster, ontvangt daarmee 1,6 keer meer energie dan wij, maar weer minder dan Venus. Volgens Dholakia biedt Gliese daardoor een unieke kans om de verschillen tussen aarde en Venus beter te begrijpen — en misschien wel te overbruggen.
Kan Gliese 12 b zijn atmosfeer behouden?
- Rode dwergen staan bekend om hun felle uitbarstingen, maar in dit geval is het energieke gedrag van Gliese 12 b’s ster opvallend mild. Dat biedt hoop: een rustige ster betekent dat de atmosfeer van de planeet niet zomaar de ruimte in wordt geblazen.
- Dit maakt Gliese 12 b een van de beste kandidaten om te onderzoeken of aarde-achtige planeten bij koele sterren hun atmosfeer kunnen vasthouden. Zonder die atmosfeer — geen kans op stabiel leven.
Zoals McElwain aangeeft, hebben we meer van dit soort ontdekkingen nodig. Alleen zo krijgen we zicht op de variatie in atmosferen en de verschillende evoluties die zulke planeten kunnen doormaken. De ontdekking van Gliese 12 b is in ieder geval een mooie stap in een zoektocht die nog jaren zal boeien — van astronomieliefhebber tot dagelijkse reiziger tussen Rotterdam en Amsterdam.
