Installatie van de overgangspresident
Op donderdag bevestigde het militaire leiderschap van Guinea-Bissau dat generaal Horta Nta Na Man werd benoemd tot tijdelijk president, zo berichtte een verklaring van het leger. Deze situatie volgde op een snelle machtsgreep die plaatsvond de dag na de omverwerping van president Umaro Sissoco Embalo, die plaatsvond na een omstreden verkiezing. In een televised verklaring op woensdag kondigde het zogenaamde ‘Hogere Militair Comando voor het Herstellen van Orde’ aan dat zij Embalo hadden afgezet. Deze gebeurtenis markeerde een nieuw hoofdstuk van politieke onrust in een land dat bekend staat als een regio met frequente staatsgrepen.
De rol van Nta en de aanleiding
Radio France Internationale meldde dat Nta voor een overgangsperiode van een jaar als president zou dienen. De militaire overname kwam een dag voordat de voorlopige uitslagen zouden worden aangekondigd in de race tussen Embalo en Fernando Dias. Dias, een 47-jarige nieuwkomer in de politiek, was de belangrijkste uitdager van Embalo in een land dat dient als doorvoer voor cocaïnehandel in West-Afrika. Voorafgaand aan de militaire actie hadden getuigen waargenomen dat schoten ongeveer een uur lang klonken in de hoofdstad Bissau, nabij het hoofdkwartier van de kiescommissie en het presidentspaleis. Op donderdag was Bissau grotendeels stil, met soldaten op straat en veel bewoners die binnen bleven, zelfs nadat de nachtsluiting was opgeheven. Handel en banken bleven gesloten.
De situatie rondom Embalo en de nawerking
Embalo belde de Franse media om te zeggen dat hij was afgezet en dat zijn locatie onbekend was op donderdag. De militairen specificeerden niet of zij Embalo in hechtenis hadden genomen. Dias beschuldigde Embalo in een videoboodschap ervan een ‘valse coup’ te hebben opgezet om de verkiezingen te verstoren, omdat hij vreesde te verliezen. De coalitie die Dias steunde eiste in een verklaring van donderdag dat de autoriteiten de uitslagen van de presidentsverkiezingen van zondag vrijgaven. Ook werd opgeroepen tot de vrijlating van de voormalig premier Domingos Simoes Pereira, die door Embalo in 2019 werd verslagen. Volgens familie en veiligheidsbronnen was Pereira woensdag gearresteerd. Securitydiensten gebruikten traangas om een kleine protestactie te onderdrukken buiten het gebouw waar Pereira volgens geruchten was vastgehouden.
Guinea-Bissau als doorvoer voor drugs
Guinea-Bissau ligt langs de Atlantische Oceaan tussen Senegal en Guinee en staat bekend als een transitpunt voor de illegale import van cocaïne naar Europa. Onder Embalo’s bewind leek de drugshandel te floreren, waarbij een rapport van de Global Initiative Against Transnational Organized Crime uit augustus aangaf dat deze mogelijk winstgevender was dan ooit tevoren. Het land heeft sinds de onafhankelijkheid van Portugal in 1974 minstens negen staatsgrepen of pogingen daartoe gekend, met de laatste in 2020 toen Embalo aan de macht kwam. Dias had onder andere campagne gevoerd met de belofte het leger uit de politiek te weren.
Surveillance en waarnemers bij de verkiezingen
Vertegenwoordigers van de Afrikaanse Unie en ECOWAS, de West-Afrikaanse regionale organisatie, uitten op woensdagavond in een gezamenlijke verklaring hun “diepe bezorgdheid” over de coup. Zij zeiden dat functionarissen die verantwoordelijk waren voor het verkiezingsproces waren gearresteerd en riepen op tot hun onmiddellijke vrijlating. Een woordvoerder van ECOWAS, Joel Ahofodji, bevestigde dat de voormalige Nigeriaanse president Goodluck Jonathan, die de verkiezing had geobserveerd in het kader van het West-Afrikaanse Elders Forum, op donderdag niet bereikbaar was. Daarnaast gaf senator Edwin Snowe uit Liberia aan dat hij dinsdag het land had verlaten en sindsdien geen contact kon leggen met collega-waarnemers die nog ter plekke waren. Snowe benadrukte dat ECOWAS niet van plan was militair in te grijpen, maar juist dialoog en terugkeer naar democratische processen aanmoedigde.
