Nieuwe incidenten, oude zorgen
De maand heeft twee dodelijke aanvallen opgeleverd, één in Syrië en één in Australië, en heeft daarmee de aandacht opnieuw gevestigd op de islamitische staat, de gewelddadige organisatie die in de jaren 2010 snel aan kracht leek te winnen en vervolgens weer afnam. Ondanks de schijnbare afname van haar invloed, blijven experts, wetshandhavers en intelligence-diensten benadrukken dat de dreiging van ISIS niet volledig is verdwenen. Voor hen bestaat de groep nog steeds, zij het in een verminderde vorm.
Veranderingen in de organisatie en het imago van ISIS
Volgens Aaron Zelin, een specialist op het gebied van ISIS en fellow aan het Washington Institute for Near East Policy, is de dreiging die uitgaat van de organisatie nooit volledig verdwenen. “De aard van de dreiging is slechts veranderd, evenals de manier waarop zij zich organiseren,” zegt hij. “Maar wat ISIS werkelijk drijft, is hetzelfde gebleven.”
Vandaag de dag: incidenten en respons
Onlangs werd in Syrië drie Amerikanen neergeschoten door een lid van de veiligheidsdiensten van Syrië; twee soldaten en een tolk kwamen om het leven. Hoewel ISIS geen verantwoordelijkheid claimde voor de aanval, werd deze door zowel de VS als de Syrische regering aan de terroristische organisatie toegeschreven. In reactie daarop heeft de Amerikaanse militaire macht op vrijdag gericht luchtaanvallen uitgevoerd op ISIS-structuren en wapenzones in Syrië.
President Donald Trump meldde dat de VS krachtig tegen ISIS-hoggronden in Syrië optreden. Volgens hem was het doel om de organisatie uit te roeien en een toekomst voor Syrië veilig te stellen.
De aanslag in Sydney en de sociale media
In Sydney maakten twee mannen op zondag van hun wapen gebruik tijdens een Hanukkah-bijeenkomst bij Bondi Beach. Minimaal 15 mensen kwamen daarbij om het leven. Beide verdachten werden door de politie beschoten; een man overleed, de andere, de zoon van de eerste verdachte, overleefde en wordt verdacht van betrokkenheid bij de aanval. Sociale mediacampagnes van ISIS, die traditioneel aan de groep worden gekoppeld, prezen de aanval, maar claimden deze niet officieel. Ze beschreven het in een officiële publicatie als “Sydney’s trots”. De verdachten werden gevonden met ISIS-vlaggen en literatuur.
De geopolitieke en strategische context
Dit soort aanvallen, verspreid over verschillende regio’s, lijken aanvankelijk te wijzen op een verzwakking van ISIS. Desalniettemin wijzen experts erop dat de organisatie haar invloed behoudt, mede doordat veel aanvallen worden uitgevoerd door individuen die nauwelijks door ISIS zijn gecontroleerd of gecoördineerd. Renad Mansour, een onderzoeker bij Chatham House, wijst erop dat het aantal aanslagen in 2025 (ongeveer 1.100) significant lager ligt dan in 2019 (destijds 3.460).
De meeste arrestaties in het kader van ISIS vinden plaats in oorlogszones als Irak en Syrië, maar wereldwijd zijn er in 2025 tot nu toe 383 arrestaties gedaan, aldus Zelin op basis van het Islamic State Activity Map van het Washington Institute.
De strategie van “lone-wolf” aanvallen
Een opvallend aspect van recente ISIS-activiteiten is het gebruik van een brede, “big-tent” aanpak waarbij zelf afgaande actoren zich zonder uitgebreide controle kunnen aansluiten. Rebecca Weiner, adjunct commissaris bij de New York Police Department, beschrijft dat deze zelfgemaakte aanpak al tien jaar bestaat en door ISIS wereldwijd wordt toegepast, wat leidt tot veel individueel aangestuurde aanvallen.
Historische en geopolitieke achtergronden
ISIS ontstond tijdens de burgeroorlog in Syrië in de vroege jaren 2010, gedreven door de open grenzen en de aanwezigheid van islamistische strijders. Het onderscheidde zich door het oprichten van een zelfbesturend kalifaat dat delen van Syrië en Irak controleerde en daarbij de expansieve politiek van de oorspronkelijke islam wilde herbeleven. Hoewel het kalifaat werd verslagen in 2019, blijft deze boodschap een centrale rol spelen in de retoriek van ISIS.
Recente incidenten, waaronder de aanval in Bondi Beach en terroristische dreigingen in diverse landen, blijven wijzen op een voortdurende, zij het gewelddadige, invloedssfeer.
Acties en nieuwe kansen
De activiteiten van ISIS in de Sahel-regio van West-Sub-Sahara-Afrika, zoals Mali, Burkina Faso en Niger, laten zien dat de organisatie nog steeds enige territoriale controle probeert te behouden. Voor leden en potentiële rekruten in deze regio voelt de aanwezigheid meer als overleven dan als bloei, mede omdat de ideologische erfenis uit de Arabische wereld hier minder sterk vertegenwoordigd is, aldus Zelin.
Intussen, door de val van Assad in Syrië en de chaos die daarmee gepaard ging, biedt het regio meer ruimte voor ISIS. Toen Syrisch president Ahmed Al Sharaa zich aansloot bij de internationale coalitie tegen ISIS, werd een nieuwe focus geïntroduceerd op de dreiging vanuit Syrië, en bleef de organisatie zich richten op terrorismedaden, zoals de aanslag op een kerk in Damascus waarbij 25 mensen omkwamen.
Tegelijkertijd wordt het propagandamateriaal van ISIS versterkt door de escalatie van het conflict tussen Israël en Hamas in Gaza. Het conflict schept een context waarin extremistische groepen gemeenschappelijk profiteren van de chaos.
De toekomst van ISIS en het belang van internationale samenwerking
Na bijna een jaar zonder dat ISIS haar kalifaat terug wist te herwinnen, blijven er tekenen dat de organisatie haar invloed probeert uit te breiden, vooral in Afrika. De gezamenlijke inspanningen van verschillende landen en de groeiende coördinatie van antiterrorisme-inspanningen helpen om aanslagen te voorkomen en de organisatie te reduceren.
Desondanks blijven de dreigingen bestaan, vooral nu het politieke landschap in Syrië en andere regio’s in beweging is. De val van het Assad-regime en de onstabiele situatie in Syrië kunnen ISIS kansen bieden om haar activiteiten te herlanceren, vooral door de recente aanslagen en de voortdurende propagandacampagnes.
