Uitdagingen binnen Europa en de internationale betrekkingen
Een voormalig Europees staatshoofd heeft gewaarschuwd voor de ernst van de situatie op het continent, aangezien Europa zich moet aanpassen aan interne verdeeldheden, Russische dreigingen en de openlijke vijandigheid van de Verenigde Staten. Volgens Toomas Hendrik Ilves, die Estland bijna tien jaar leidde voor hij in 2016 aftrad, heerst er momenteel op het continent een gevoel van oprechte angst en wantrouwen jegens Washington. Hij benadrukte echter ook dat deze interne verdeeldheid de zwakte van de EU blootlegt en dat het belangrijk is dat Europa snel collectieve actie onderneemt.
De situatie op diplomatiek en strategisch niveau
Zijn opmerkingen kwamen op het moment dat Europese leiders op vrijdag overlegden over de voortgang van de oorlogsinspanningen in Oekraïne, en kort voordat de Amerikaanse president Donald Trump zijn Nationaal Veiligheidsstrategie publiceerde. Deze strategie maakte duidelijk dat Washington onvrede uitspreekt over veel van haar partners in Europa. Trump had vorige weken al uitsluitingen gemaakt door bijvoorbeeld de onderhandelingen tussen zijn onderhandelaar Steve Witkoff, schoonzoon Jared Kushner en de Russische president Vladimir Poetin zonder Europese vertegenwoordigers te laten plaatsvinden. Europa probeert nu zelf voorstellen te ontwikkelen, zoals het gebruik van bevroren Russische activa om de oorlogsinspanningen in Oekraïne te financieren, waarbij ook oppositie bestaat, onder andere vanuit België dat bezorgd is over Russische vergeldingsmaatregelen.
Russische doelen en de reactie van de Oekraïne
Op donderdag herhaalde Vladimir Poetin zijn wens om Oekraïne in het oosten met geweld te heroveren, tenzij zijn onbuigzame eisen worden ingewilligd. Hij deed dit nadat Dmitry Medvedev, die een hardere koers volgt binnen de Russische politiek, verklaarde dat het inzetten van Russische middelen voor Oekraïne zou kunnen worden gezien als een wettelijke grond voor oorlog. Deze retoriek is typerend voor de Kremlin’s strijdkreet tijdens het 45 maanden durende conflict.
De maatschappelijke en militaire situatie in Oekraïne
Ilves gaf aan dat het ‘crunch time’ is voor zowel Oekraïne als Europa. Terwijl het Russische leger langzaam terrein wint, lijden ze wel onder zware verliezen. Oekraïne kampt met financiële problemen, een tekort aan middelen, een tekort aan mankracht en beschuldigingen van corruptie binnen de overheid. Aan de zijde van de Verenigde Staten is het financiële steunbeleid licht afgenomen, hoewel Washington voorstelt dat Europese landen Amerikaanse wapens kunnen kopen om aan Oekraïne te leveren.
Strategische prioriteiten en de rol van de VS
Volgens de nieuwe Amerikaanse strategie moet Europa zich richten op het herstellen van stabiliteit binnen Europa en strategische stabiliteit met Rusland. Verder wordt aanbevolen dat de VS zich inzet voor het versterken van de ‘gezonde’ landen in Midden-, Oost- en Zuid-Europa via handelsrelaties, wapentransfers, politieke samenwerking en culturele uitwisselingen. Ilves beweert dat de VS mede voor Europa kiest en stelde dat het lijkt alsof Washington de kant van Rusland heeft gekozen. Hij wees op uitspraken van Trump waarin hij sprak over de hoge prijzen die Europa betaalt voor Amerikaanse wapens, wat volgens hem moreel zeer problematisch is.
Verhoudingen en diplomatieke geschilpunten
Het functioneren van Witkoff en Kushner, beiden niet-professionele diplomaten, en de beperkte rol van de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken, Marco Rubio, in de omgang met Rusland, hebben bijgedragen aan de zorgen in Europa. Ilves uitte zijn kritiek op deze aanpak en benadrukte dat het feit dat een vastgoedmagnaat en de schoonzoon van de president belast zijn met diplomatieke onderhandelingen, niet bevorderlijk is voor de internationale relaties.
De rol van de Europese lidstaten en de EU-cohesie
De Belgische reactie op het voorstel om Russische bevroren activa te gebruiken, toont de verdeeldheid binnen Europa. België is tegen het plan uit vrees voor juridische repercussies door Rusland en pleit voor het behoud van de activa en de winsten ervan. Ook Hongarije, een kritische EU-lidstaat onder leiding van Viktor Orbán, blijft terughoudend. Woensdag reisden Duitse kanselier Friedrich Merz en de voorzitter van de Europese Commissie, Ursula von der Leyen, naar België om de Belgische premier Bart De Wever ervan te overtuigen zijn oppositie op te geven. Experts menen dat de financieringsproblematiek voor Oekraïne urgent wordt, omdat het land in april volgend jaar zonder financiële steun zou kunnen komen te zitten.
De positie van Europa en de VS in het licht van Trump’s beleid
President Macron van Frankrijk benadrukte dat er geen wantrouwen zou bestaan tussen Europa en de VS, en dat een eendrachtige aanpak essentieel is. Echter, de inhoud van Trump’s Nationaal Veiligheidsstrategie geeft blijk van een scherpe kritiek op Europa, waarin wordt gesteld dat de EU haar politieke vrijheid en soevereiniteit ondermijnt, door migratie en politieke censuur te transformeren en conflicten te creëren. Daarnaast wordt gewaarschuwd dat binnen 20 jaar het Europese continent onherkenbaar kan zijn vanwege demografische veranderingen en identiteitsverlies. Tegelijkertijd wordt de groeiende invloed van nationalistische partijen gezien als een positieve ontwikkeling, ondanks de historische extremistischer tendensen van sommige partijen zoals de Oostenrijkse Vrijheidspartij en de Duitse Alternatief für Deutschland.
De toekomst van Europa volgens voormalig president Ilves
Ilves gelooft dat Europa nog steeds een belangrijke rol kan spelen. Hij merkt op dat de EU tot nu toe haar tanden niet echt heeft laten zien en dat de grootste handelsblokken ter wereld veel invloed kunnen uitoefenen, ondanks de verdeeldheid en de uitdagingen waarmee het continent geconfronteerd wordt.
