De context van de bijeenkomst en de strategische belangen
De leiders van de Europese Unie bereiden zich voor op een belangrijke bijeenkomst op donderdag, waarin ze proberen overeenstemming te bereiken over de toewijzing van miljarden euro’s aan dringend benodigde steun aan Oekraïne. Deze vergadering wordt gezien als een cruciale test voor de kracht en de eensgezindheid van de EU, vooral na recente opmerkingen van de Amerikaanse president Donald Trump die hen beschouwde als zwak.
De EU beschouwt het conflict met Rusland als een bedreiging voor haar eigen veiligheid en is vastbesloten om de financiering van Oekraïne voort te zetten zolang er geen vreedzame overeenkomst is bereikt. Het beschermen van de steun aan Kiev wordt gezien als essentieel voor het behouden van de stabiliteit in de regio.
Voorstellen en juridische twijfels rondom de financiering
De Europese Commissie heeft voorgesteld om bevroren activa van de Russische centrale bank, die voornamelijk in een Belgisch clearinghuis worden beheerd, te gebruiken als onderpand voor een grote lening aan Kiev. Maar deze aanpak stuit op bezwaren; België uitte zorgen over de juridische sluitendheid van dit plan, terwijl andere lidstaten waaronder Italië hun twijfels uitten. De leiders die aankomen op de top benadrukten dat het essentieel is om snel een oplossing te vinden.
“Nu hebben we een eenvoudige keuze: of geld vandaag of bloed morgen. En ik heb het niet alleen over Oekraïne, ik heb het over Europa,” stelde de Poolse premier Donald Tusk.
Ursula von der Leyen, voorzitter van de Europese Commissie, verklaarde dat zij de top niet zal verlaten zonder een akkoord over de financiering van Oekraïne voor de komende twee jaar. Oekraïense president Volodymyr Zelenskyy zal persoonlijk deelnemen aan de top, wat de urgentie onderstreept en wijst op de situatie in Kyiv.
De zorgen en standpunten van de lidstaten
De Belgische premier Bart De Wever vertelde vroeg op donderdag aan het Belgische parlement dat hij nog geen garanties had ontvangen die zijn juridische en liquiditeitszorgen wegnamen. Hij gaf aan dat de plannen voor financiering nog voortdurend in ontwikkeling zijn.
De centrale bank van Rusland heeft aangegeven dat het plan van de EU om de activa te gebruiken illegaal is en dat het Russische belang zal beschermen door alle beschikbare middelen in te zetten. Daarnaast diende Rusland deze week een rechtszaak in Moskou in, waarbij het $230 miljard aan schadevergoeding eist via Euroclear, het clearinghuis.
De risico’s en mogelijke opties voor financiering
De situatie is uiterst precair. Zonder de financiële hulp van de EU zou Oekraïne halverwege volgend jaar zonder geld komen te zitten en mogelijk de oorlog verliezen, wat volgens de EU het risico op Russische agressie zou verhogen. Een hoge diplomaat binnen de EU stelde dat het gebrek aan steun ook de geloofwaardigheid van Europa zou ondermijnen, gezien de vergelijkingen met Trump’s opmerkingen.
Een van de opties is dat de EU het benodigde bedrag zou lenen met als onderpand haar eigen begroting en dat vervolgens uitleent aan Oekraïne. Dit vereist echter unanimiteit onder de 27 lidstaten, en Hongarije, dat Rusland vriendelijk gezind is, heeft al gedreigd het veto uit te spreken.
Een andere mogelijkheid is dat individuele landen zelf geld op de markt halen en doorsturen naar Kyiv. Maar dat zou de schuldenlast en het tekortniveau verder opvoeren, en het brengt onzekerheid over de lange termijnfinanciering met zich mee.
De rol van Russische activa en de onderhandelingen
De meeste landen geven de voorkeur aan het gebruik van de Russische activa, omdat dit een grote som geld oplevert zonder dat lidstaten hun nationale schulden verhogen of directe fiscale inspanningen moeten leveren. Het gebruik ervan vereist echter dat België, dat 185 miljard euro van de in Europa bevroren 210 miljard euro bezit, overtuigd wordt dat het niet op zichzelf wordt gehouden met de kosten indien Rusland succesvol een rechtszaak wint.
De Wever benadrukte dat, omdat de schadevergoeding die Rusland zou kunnen krijgen veel hoger kan uitvallen dan de Belgische reserves en de rechtszaak mogelijk jaren kan duren, hij praktisch een blanco cheque van de andere lidstaten nodig heeft voor een onbepaalde periode.
De discussies op donderdag zullen zich richten op het verfijnen van de garanties zodat ze voor alle EU-landen acceptabel worden, en ertoe leiden dat een haalbare financieringsoplossing voor Oekraïne wordt gevonden, zo meldden diplomaten. Een ander diplomaat stelde dat dit geen conferentie is waarop men vrijdag kan weggaan zonder resultaat, en dat er dus op vrijdag een oplossing zal zijn.
