De reactie op President Trump’s vredeplan
Aanstaande vrijdag leidden details van het 28-punten vredesplan van president Donald Trump voor Rusland en Oekraïne tot een golf van alarm en boosheid, die zich uitstrekte van Kiev tot heel Europa. Oekraïens president Volodymyr Zelenskyy uitte in een video van tien minuten dat dit een van de moeilijkste momenten in de geschiedenis van zijn land is. Volgens hem staat Oekraïne onder enorme druk, die nu tot de moeilijkste sinds lange tijd is uitgegroeid.
Inhoud en controverse rondom het plan
Het plan, dat werd gepubliceerd door Axios en door een bron die bekend is met de verschillende concepten als correct werd bevestigd aan NBC News, bevat 28 punten. Deze suggereren dat Rusland mogelijk meer Oekraïense gebieden zou krijgen dan het momenteel bezet, terwijl Oekraïne verplicht zou worden de omvang van haar leger te beperken en akkoord te gaan met nooit toetreden tot NATO. Het Witte Huis verdedigt de eerlijkheid en participatie van beide partijen bij het opstellen van het voorstel.
Betrokkenheid van Oekraïne en Rusland
Rustem Umerov, secretaris van de Nationale Veiligheids- en Defensieraad van Oekraïne, minimaliseerde zijn betrokkenheid bij de voorbereiding van het plan tijdens een recent bezoek aan de Verenigde Staten. Later op vrijdag gaf Russisch president Vladimir Poetin aan dat, hoewel de Russische autoriteiten de tekst niet vooraf hadden ontvangen, deze inmiddels wel was toegestuurd en mogelijk als basis voor een definitieve oplossing kan dienen.
Internationale interpretaties en kritieken
Victoria Podgorna, parlementarier voor de partij Servant of the People van Zelenskyy, stelde dat het voorstel meer lijkt op een reeks suggesties die vooral overeenkomen met de belangen van de Russische Federatie. Zij vroeg zich af waarom de voorstellen bijna volledig op de wensen van Rusland lijken te zijn gebaseerd. Jessica Berlin van het Center for European Policy Analysis typerde de voorstellen als “de wensenlijst van Kremlin” die “onnodig amateuristisch zijn geformuleerd”. Volgens haar toont dit plan dat Rusland een soeverein land kan binnenvallen en achteraf met territoriale winst, militaire concessies en sanctieverlichting wegloopt.
Verschillende standpunten in Europa
Niet iedereen op het continent deelt deze sombere beoordeling. Het plan stelt dat Oekraïne “betrouwbare veiligheidswaarbogen” zou ontvangen, een kernachtig Europees eis in elk akkoord, en dat bij een hernieuwde invasie Rusland snel en gecoördineerd zou worden bestreden.
Mark Galeotti, directeur van Mayak Intelligence in Groot-Brittannië, merkte op dat het plan “mogelijk enigszins hoopvol is als uitgangspunt om de gevechten te stoppen”, ondanks dat hij erkende dat dit een ongebruikelijke mening is.
Belangrijkste punten van het plan
Territoriale concessies
Het meest controversiële aspect van het ontwerp is dat “Krim, Loehansk en Donetsk erkend zullen worden als de facto Russisch, inclusief door de Verenigde Staten.” Rusland controleert al heel Loehansk en de Krim, maar slechts ongeveer 88% van Donetsk. Het plan voorziet dat het resterende deel van deze regio aan Rusland wordt toegedeeld als een “de facto” gedemilitariseerde zone. In Cherson en Zaporizjja zou Rusland eveneens de “de facto erkenning” krijgen voor reeds ingenomen gebieden.
Galeotti beklemtoonde dat de “de facto” status minder gunstig voor Rusland is dan verwacht, omdat het de noodzaak voor een Oekraïens grondwettelijk referendum of formele EU-acceptatie omzeilt, en juist de deur opent naar een Duitse-eenwording. Voor veel Oekraïners is dit onaanvaardbaar, en Zelenskyy heeft dit al eerder als een “roodlijn” bestempeld.
Ondanks de militaire druk, vordert de Oekraïense controle op het slagveld traag en kostbaar voor Rusland, dat zelfs de aanvalsdoelstelling Pokrovsk niet veilig kan stellen. Het cadeau van “territoria die Rusland nooit bezet heeft” zou volgens Hanna Shelest, directeur van het Foreign Policy Council “Ukrainian Prism”, voor Rusland bijzonder frustrerend zijn. Zij stelt dat Oekraïne niet moet toekennen wat Rusland mogelijk zou kunnen innemen door militaire actie.
De voorstellen veroorzaken ook zorgen in bredere Europese context. Berlin benadrukte dat elke autocratische staat met territoriale ambities dit voorstel zal oppikken en concluderen dat het Westen niet bereid is een Europese democratie en strategische bondgenoot op de NAVO-grenzen te verdedigen, waardoor aanvallen elders minder zullen worden bestreden.
Veiligheidsvoorzieningen voor Oekraïne
Volgens het plan moet Oekraïne haar leger beperken tot 600.000 soldaten en een belofte in haar grondwet opnemen dat zij nooit lid wordt van NATO. Ook zou Oekraïne Europese regels voor bescherming van linguïstische minderheden adopteren en moet zowel Oekraïne als Rusland alle nazi-activiteiten en -ideologieën afwijzen en verbieden. Deze punten drukken op de beweringen van Moskou dat Oekraïne wordt geregeerd door neo-Nazi’s die Russische sprekers vervolgen.
Galeotti merkte op dat de limiet van 600.000 troepen minder streng is dan waar Rusland waarschijnlijk op had gehoopt, maar dat het nog steeds tegen de wens van Oekraïne ingaat om bescherming te genieten tegen toekomstige Russische agressie. Zelenskyy kondigde na telefoongesprekken met Groot-Brittannië, Duitsland en Frankrijk aan dat hij met Amerikaanse functionarissen zou samenwerken voor de vertegenwoordiging van Oekraïne’s standpunten.
Het plan, dat nog in ontwikkeling was, werd door de woordvoerder van het Witte Huis, Karoline Leavitt, omschreven als “de beste win-winsituatie, waarbij beide partijen meer winnen dan ze moeten geven”.
NAVO-beperkingen en de invloed op de Oost-Europese integratie
Het voorstel zet tevens in dat “NATO niet verder zal uitbreiden”, een forse tegenvaller voor de Kremlin, dat al jaren klaagt dat de alliantie zich heeft uitgebreid tot aan haar grenzen. Hoewel NATO momenteel het beleid hanteert van “open deur”, willen staten als Estland, Letland en Litouwen lid worden. Oekraïne wilde al jaren lid worden, met steun van 80% van de bevolking sinds de volledige invasie van Rusland, maar de VS en Trump hebben afgezien van steun, vanwege onder andere corruptieproblemen.
Daarnaast zou Oekraïne akkoord gaan met het niet beschikken over kernwapens en energie uit haar kerncentrale Zaporizjja delen met Rusland.
Terugkeer en beloningen voor Rusland
Het plan voorziet dat Rusland wordt toegelaten tot de G7-groep, die vanaf 2014 de G8 werd nadat Rusland de Krim annexeerde. Ook zou het land worden herintegrate in de wereldwijde economie door sancties op te heffen en lange termijn economische samenwerking aan te gaan. Circa 100 miljard dollar aan bevroren tegoeden zou worden vrijgemaakt voor de wederopbouw van Oekraïne, met een extra EU-bijdrage van hetzelfde bedrag. De VS zou 50% van de winst uit deze wederopbouw ontvangen.
In ruil daarvoor moet Rusland een niet-aanvalsverdrag ondertekenen en wordt verwacht dat het niet in buurlanden zal binnenvallen. Echter, eerdere beloftes zoals het Budapest Memorandum uit 1994 en de Minsk-akkoorden zijn herhaaldelijk geschonden door Rusland, wat de betrouwbaarheid van dergelijke afspraken in twijfel trekt.
Volgens Podgorna probeert Rusland nu, achter de rug van Oekraïne en de EU, meer te behalen dan in de afgelopen vier jaar oorlog. Dit zou de machtsbalans in Europa herstructureren en Rusland amnestie geven voor de brute oorlog die het voert.
Zelenskyy erkende de enorme uitdaging waarmee zijn land geconfronteerd wordt.
“Oekraïne staat nu voor een moeilijke keuze: haar waardigheid behouden of het risico lopen een belangrijke partner te verliezen; de 28 punten accepteren of een zeer strenge winter tegemoetzien,” aldus Zelenskyy, die zijn volk opriep om tijdens een “zeer moeilijke en bewogen week” bijeen te blijven.
Alexander Smith versloeg uit Londen, en Daryna Mayer rapporteerde vanuit Kiev.
