Domino-effect van Amerikaanse en Oekraïense beleidsinitiatieven
Op vrijdag verklaarde de Amerikaanse president Donald Trump dat hij wil dat Oekraïne vóór Thanksgiving instemt met een nieuw vredesakkoord. Dit geluid werd ingegeven door de waarschuwing van de Oekraïense president Volodymyr Zelenskyy, die stelde dat het akkoord zijn land dwingt te kiezen tussen zijn “menselijke waardigheid” en een “belangrijk partnerschap”.
Volgens drie Amerikaanse functionarissen streeft het Witte Huis ernaar dat Kyiv uiterlijk donderdag een akkoord ondertekent over een “kader” om de oorlog in Oekraïne te beëindigen. Dit kader is gebaseerd op een door de Verenigde Staten ontworpen vredesplan met 28 punten.
In een interview op vrijdag met de radioshow van Brian Kilmeade gaf Trump aan dat hij de deadline passend vindt en benadrukte hij dat de Verenigde Staten geen sancties zullen opheffen zolang er geen reactie is op het vredesvoorstel. Daarnaast suggereerde hij dat Oekraïne op korte termijn terrein zou verliezen.
De standpunten van de leiders en de risico’s
Trump vertelde dat Oekraïne “territorium verliest” en dat het plan “een manier is om vrede te bereiken” dat door Zelenskyy goedgekeurd moet worden. Hij zei dat Zelenskyy het plan “moet goedkeuren” en dat, indien niet, het land maar door moet vechten.
Hij voegde daaraan toe dat Zelenskyy “op een gegeven moment iets moet accepteren”. Hij herinnerde zich dat hij recent in het Oval Office zei dat Oekraïne niet over de kaarten beschikte om te onderhandelen.
De Amerikaanse regering heeft de deadline van donderdag aan de Oekraïense autoriteiten overgebracht, zij het met de kanttekening dat dit meer een streven dan een strikte datum betreft. Onderhandelingen over het conflict worden als complex beschouwd en zullen meer dan een week in beslag nemen, aldus de functionarissen.
Er zijn geruchten dat de VS de uitwisseling van inlichtingen en wapens voor Oekraïne zouden stopzetten als het akkoord zou worden afgewezen. Een hooggeplaatste functionaris verklaarde dat Oekraïne sterk was aanbevolen akkoord te gaan, waarmee de verwachting van de VS werd uitgedrukt dat Oekraïne zich aan het voorstel zou binden.
Zelenskyy’s reactie en de internationale diplomatie
In een somber videoboodschap van tien minuten liet Zelenskyy weten dat de druk op Oekraïne groot is en dat het land voor een moeilijke keuze staat: zijn menselijke waardigheid behouden of het risico lopen een belangrijke partner te verliezen. Hij stelde dat Oekraïne mogelijk te maken krijgt met “een zeer moeilijke keuze”, tussen het accepteren van de 28 punten of het doorstaan van een strenge winter.
Ondertussen uitte de Russische president Vladimir Putin optimisme over het vredesplan, dat volgens hem “de basis kan vormen voor een definitieve vredesregeling”. Toch voegde hij eraan toe dat het plan niet “substantieel” met Rusland was besproken en dat Rusland, bij afwijzing door Oekraïne, haar doelen via militaire middelen zou nastreven.
De reactie van Oekraïne en verdere internationale betrokkenheid
Na het voorstel sprak Zelenskyy bijna een uur met onder andere de vice-president van de Verenigde Staten, JD Vance, en de minister van defensie, Dan Driscoll, over de inhoud ervan. Zelenskyy gaf aan dat Oekraïne verder wil werken met de VS en Europa op het niveau van veiligheidsadviseurs om de weg naar vrede haalbaar te maken.
Het Kremlin hield zich stil over de details van het plan, maar drong aan op een “verantwoordelijke beslissing” van Oekraïne, gezien de toenemende druk op het slagveld.
Na een dringend telefoongesprek met de leiders van Groot-Brittannië, Duitsland en Frankrijk, verklaarde Zelenskyy de waarde te hechten aan de inspanningen van Trump en dat hij zal blijven samenwerken met Amerikaanse functionarissen om de “principiële standpunten” van Kyiv gewaarborgd te zien.
De achtergronden en mogelijke implicaties van het vredesplan
Het plan, opgetekend in een conceptversie door een bron die ermee vertrouwd is, houdt onder meer in dat Oekraïne haar oostelijke Donbas-regio aan Rusland zou afstaan en dat het haar militaire capaciteit zou beperken en nooit lid zou worden van de NAVO. De geannexeerde Krim zou als de facto Russische gebieden erkend worden, inclusief door de Verenigde Staten.
De Amerikaanse senator Roger Wicker wees het plan af, omdat het volgens hem de soevereiniteit van Oekraïne ondermijnt door het afstaan van het oosten en het niet toestaan van toetreding tot NAVO. Het voorstel omvat ook een veiligheidsgarantie vergelijkbaar met artikel 5 van NATO, waarmee een aanval op Oekraïne als een aanval op de hele trans-Atlantische gemeenschap wordt beschouwd.
Rusland’s woordvoerder Dmitri Peskov benadrukte dat er nog geen substantieel overleg plaatsvindt en waarschuwde Zelenskyy dat hij nu zou moeten onderhandelen voordat het te laat is. Hij stelde dat Rusland haar doelen “via militaire middelen” zou proberen te behalen, mocht Oekraïne het voorstel afwijzen.
De binnenlandse situatie in Oekraïne en de geopolitieke risico’s
De timing van het voorstel valt samen met een periode van interne spanning, aangezien Oekraïne niet alleen te maken heeft met militaire setbacks, maar ook met een grootschalig corruptieschandaal. Dit schandaal omvat enkele prominente figuren, waaronder mogelijk Umerov, die ontkent betrokken te zijn. Zelenskyy’s naam is nog niet in de zaak genoemd.
Volgens een bron dicht bij de Oekraïense regering ziet men het voorstel en de situatie als een mogelijk Kremlin-tactiek om de Oekraïense leiders te ondermijnen en te profiteren van hun vermeende zwakte. President Putin uitte scherpere kritiek, waarbij hij de corruptie in Oekraïne gebruikte om het beleid van Zelenskyy te bekritiseren en te suggereren dat het land zich “zittend op gouden potten” bevindt zonder zorg voor haar bevolking en soldaten.
