Een terughoudende begin na de eerste reis
Na een relatief rustige start lijkt de eerste Amerikaanse paus zijn stem te vinden. Tijdens zijn eerste buitenlandse reis naar Turkije en Libanon zette paus Leo XIV een meer terughoudende en minder polariserende koers neer dan zijn voorganger, de onlangs overleden paus Franciscus. Ondanks dat heeft hij indruk gemaakt op velen binnen het Vaticaan door zijn vermogen om krachtige boodschappen over te brengen, vooral over onderwerpen zoals klimaatverandering, kunstmatige intelligentie, armoede en immigratie. Hierbij koos hij voor een subtielere aanpak dan diens directe stijl.
De ontwikkeling van paus Leo
Volgens Massimo Faggioli, een vooraanstaand Vaticaans expert en professor aan Trinity College Dublin, groeit de paus duidelijk in zijn functie. Hij resistingeert de verleiding om snelle uitspraken te doen die eenvoudig als koppen kunnen dienen. In plaats daarvan spreekt hij vooral zaken uit die aanzienlijk durf tonen. Dat gezegd hebbende, waarschuwen sommige waarnemers dat Leo nog geen concrete standpunten heeft ingenomen of scherpe kritiek heeft geuit over belangrijke kwesties. Het lijkt bijna onvermijdelijk dat hij daarmee een van de krachtige facties binnen de circa 1,4 miljard katholieke gemeenschap teleurstelt.
Persoonlijke achtergrond en eerste indrukken
Leo, 70 jaar oud en geboren in Chicago, bracht het grootste deel van zijn werkzame leven door in Peru. Hij werd onverwachts gekozen tijdens het conclaaf in april, na het overlijden van Franciscus. Zijn minder opvallende profiel zorgde ervoor dat veel katholieken hem als een mysterie zagen. Na een rustige zomer waarin hij zich toelegde op studie en voorbereiding, begon hij zich duidelijker te profileren toen de koudere maanden introkken. Voorbeelden hiervan zijn onder meer zijn recente oproep voor ‘diep nadenken’ over de behandeling van gedetineerde migranten in de Verenigde Staten.
De plechtigheden in Libanon en Turkije
Op dinsdag hield hij een mis in Beiroet, bijgewoond door naar schatting 150.000 mensen, ter herinnering aan een belofte van Franciscus die op dat moment niet kon reizen wegens zijn ziekte. Tijdens deze dienst bad Leo om ‘vrede voor dit geliefde land, dat wordt gekenmerkt door onrust, conflicten en lijden’. Dit verwijst onder meer naar het recent gewapende conflict tussen Israël en Hezbollah, de explosie in de haven van Beirut in 2020 die meer dan 200 slachtoffers maakte, en de economische crisis in het land.
Hoewel meer dan de helft van de Libanese bevolking islamitisch is, bestaat bijna een derde uit christenen en 5% van hen is katholiek, volgens gegevens uit 2022. Vooraleer in Libanon te zijn, bezocht Leo Turkije om de verjaardag van het Nicene-conncil te vieren. Dit document bevat de kernstellingen van het christendom, waaronder de bevestiging dat Jezus de zoon van God is. Volgens Miles Pattenden, een historicus verbonden aan de Universiteit van Oxford, richtte Leo zich tijdens deze reis voornamelijk op dialoog met andere christelijke groepen en de Turkse regering, en ook op moslims.
Vergelijkingen met Franciscus en inhoudelijke verschillen
Leo volgt in sommige opzichten de lijn van Franciscus, maar doet dat met een heel andere toon en aanpak. Beiden waarschuwen voor de risico’s van kunstmatige intelligentie, maar Leo wordt beschouwd als de eerste paus die zich op zijn gemak voelt in de moderne wereld en zich niet afschermt van popcultuur, aldus Pattenden. Zijn praktische aard wordt vaak afgezet tegen het wat meer extraverte en gregarieuze gedrag van Franciscus, die vaak spontaan zijn gedachten deelt. Leo leest zijn toespraken meestal woord voor woord, in tegenstelling tot Franciscus die liever off-script spreekt, wat soms tot ongemakkelijke blunders leidde.
Relaties en standpunten op politiek vlak
Beide pausen hebben zich uitgelaten over klimaatverandering. Franciscus uitte zich vaak scherp, terwijl Leo zich voorzichtig uitdrukt, alsof elke zin zorgvuldig is afgewogen. Tijdens zijn reis hield Leo zich bijvoorbeeld aan diplomatieke taal, zoals toen hij zei dat hij ‘vrienden met Israël’ is, ondanks de gespannen situatie in Libanon. Zijn steun voor de tweestatenoplossing tussen Israël en Palestina wordt door hem uitgesproken, maar hij benadrukte op de terugreis dat ‘we vrienden zijn met Israël’.
Reacties in Libanon en reactie van de bevolking
In Libanon, dat nog steeds wordt gebombardeerd door Israël, werd de paus warm ontvangen. Pascale Azaz, een verpleegster, uitte haar hoop dat Leo vrede, liefde en hoop brengt voor haar land dat onder grote druk staat. Moussa Abdayem, een yoga-instructeur, hoopt dat de paus hem zal inspireren om in een meer vreedzame samenleving te leven, waar de bevolking erg onrustig is door de crises die het land teisteren. Sommige Libanezen geloven dat zijn neutrale, meer gematigde benadering ook de verdeeldheid binnen de katholieke gemeenschap helpt te verminderen, vooral tussen liberalen en conservatieven.
Risico’s en kritische geluiden
Deze middenpositie brengt echter ook risico’s met zich mee. De enige momenten waarop Leo kritisch werd, was bij het uitspreken van een krachtig beroep aan de handelaars en machthebbers wereldwijd: ‘Luister naar het gekerm van je volk dat om vrede roept.’ Wat betreft de grote maatschappelijke en politieke kwesties, blijft onduidelijk of hij concrete oplossingen of kompromissen zal voorstellen, aangezien hij zich tot nu toe vooral uitspreekt in algemeenheden en pleidooien zonder concrete invulling.
