Verzameling van NATO-ministers in Brussel
Vrijdag verzamelden bijna alle ministers van Buitenlandse Zaken van de NAVO zich in Brussel, een dag na onduidelijke vredesbesprekingen tussen de Verenigde Staten en president Vladimir Putin over Oekraïne. Tegelijkertijd worstelden Europese functionarissen om een zetel aan de onderhandelingstafel te verkrijgen. Volgens NATO-secretaris-generaal Mark Rutte bleef hij ondanks de afwezigheid van minister van Buitenlandse Zaken Marco Rubio, die voor het eerst in 22 jaar niet aanwezig was bij een dergelijk ministerieel overleg, betrokken bij het proces. Rutte verklaarde dat hij in “constant contact” stond met Rubio, en voegde eraan toe dat er geen conclusies getrokken mochten worden uit zijn afwezigheid.
De afwezigheid van Amerikaanse diplomaten
Het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken kondigde aan dat vice-minister van Buitenlandse Zaken Christopher Landau namens de VS de bijeenkomst zou bijwonen in plaats van Rubio. Rutte benadrukte dat internationale akkoorden over vrede altijd apart behandeld worden en dat NATO hierbij een belangrijke rol speelt. Sommige Europese landen uitten hun onvrede over wat zij als buitensluiting ervaarden tijdens de onderhandelingen. Daarnaast stonden zij ook versteld van het 28-puntenplan dat president Donald Trump vorige maand presenteerde, dat niet alleen Oekraïne, maar het hele continent kwetsbaar zou maken.
Rubio’s afwezigheid en de Europese reactie
Ondanks Rutte’s verzoenende houding was de afwezigheid van Rubio opvallend, verklaarde William Alberque, voormalig directeur Wapencontrole bij NATO. Hij herinnerde zich dat een soortgelijke afwezigheid zich voordeed bij Colin Powell in 2003, kort na het begin van de Amerikaanse invasie in Irak. Toen er gevraagd werd waarom Rubio niet met NAVO-bondgenoten zou samenkomen, verklaarde een hoge functionaris van het Amerikaanse ministerie dat hij al talloze vergaderingen met NAVO-alliantieleden had bijgewoond en dat het onpraktisch zou zijn om hem steeds op te roepen.
Europees beleid en de invloeden van de Verenigde Staten
Alberque stelde dat Europese leiders ondanks hun marginale positie nog steeds directe invloed konden uitoefenen op de onderhandelingen en de voortgang konden sturen. Hij merkte op dat hoewel het lijkt alsof de Europeanen machteloos zijn tegenover de stijl van leiderschap van Trump, de situatie in de afgelopen dagen snel is veranderd. De zorgen van Oekraïne en Europa worden steeds meer meegenomen in de discussies rond het 28-puntenplan.
Putin’s kritiek op Europa en de geopolitieke spanningen
Voorafgaand aan een ontmoeting met Trump’s speciale gezant Steve Witkoff en de schoonzoon van de president, Jared Kushner, richtte Putin zich op Europa. Hij beschuldigde Europese leiders ervan de vredesinspanningen van Trump te belemmeren, en stelde dat Europa deze inzet zelf heeft ondermijnd. Putin benadrukte dat Rusland niet de intentie heeft oorlog te voeren met Europese landen, maar dat Rusland ter plaatse klaarstaat om onmiddellijk te reageren mocht Europa oorlog beginnen.
De gesprekken in Moskou
De verwachting voor een doorbraak tijdens de gesprekken in Moskou was gering, aangezien het Kremlin geen tekenen vertoonde van enige soepelheid in haar harde eisen. Toch werden de vijf uur durende onderhandelingen door beide partijen als “onafhankelijk nuttig” beschouwd. Ze spraken over territoriale kwesties, een zeer gevoelig onderwerp voor Oekraïne; sommige Amerikaanse voorstellen hiervoor leken meer of minder acceptabel voor Rusland. Woordvoerder Dmitry Peskov meldde dat de gesprekken de eerste directe uitwisseling van meningen waren en dat Putins houding ten opzichte van het Amerikaanse plan niet afgewezen werd.
Het standpunt van NATO over Oekraïne en Rusland
Na de volledige invasie van Rusland in 2022 steunden de leiders van NATO Oekraïne, maar waren terughoudend met het toetreden van Kiev tot het bondgenootschap. Oekraïne koesterde dit al jaren als afschrikmiddel tegen toekomstige Russische aanvallen. Hoewel de VS leidend is in de alliantie, blijft NATO – net als de rest van Europa – aan de zijlijn staan in het vredesproces, wat de scheurtjes in haar eenheid zichtbaar maakt. Het oorspronkelijke 28-puntenplan zou Oekraïne voor altijd uitsluiten van NATO-lidmaatschap, en beloofde geen NAVO-troepen in Oekraïne te stationeren. Dit zou Rusland territoriaal belonen in ruil voor een vaag gehouden belofte dat Rusland niet opnieuw Oekraïne of naburige landen zou aanvallen.
Toekomstige onderhandelingen en de Europese rol
Het is onduidelijk of Witkoff en Kushner van plan zijn om nogmaals met Oekraïne te overleggen. Amerikaanse officials ontmoetten de Oekraïense delegaties in Zwitserland en Florida in de afgelopen twee weken. President Zelenskyy benadrukte dat er geen eenvoudige oplossingen bestaan om de oorlog te beëindigen. Op X (voorheen Twitter) riep hij op tot transparantie en dat er geen ‘spelletjes achter de rug van Oekraïne’ gespeeld mogen worden. Hij kondigde aan dat Oekraïne woensdag haar Europese collega’s zal informeren over de uitkomsten van de onderhandelingen in Moskou en de Europese component van de benodigde veiligheidsarchitectuur zal bespreken, voorafgaand aan een ontmoeting met Trump’s vertegenwoordigers in de VS.
