De stand van zaken rondom gevangenen en de voortgang van het staakt-het-vuren
Momenteel bevindt zich nog slechts één Israëlische gijzelaar in Gaza, wat een belangrijke stap lijkt te zijn in het afmaken van een kernpunt uit het 20-puntenplan voor het staakt-het-vuren dat door president Donald Trump is vastgesteld. Toch blijven er aanzienlijke obstakels bestaan voor de volgende fase in het proces.
Onderhandelaars betwijfelen of ze in staat zijn om de resterende knelpunten weg te werken, terwijl er toch druk wordt uitgeoefend om door te gaan naar fase twee. Deze tweede fase is bedoeld om terug te dringen tot het niveau van geweld dat vóór het staakt-het-vuren werd gezien en verdere escalatie te voorkomen.
Vorige week verklaarde Trump dat fase twee “vrij snel” zou beginnen, zonder echter een concreter tijdpad te geven. Volgens berichtgeving van Axios op donderdag hoopt het Witte Huis de start van deze tweede fase nog voor Kerstmis te kunnen aankondigen. Daarbij zou ook de nieuwe bestuursstructuur voor de enclave worden gepresenteerd, op basis van informatie van twee Amerikaanse functionarissen en een westerse bron die direct betrokken is bij het proces.
Plannen en doelstellingen van fase twee
Fase twee van het plan van Trump omvat de oprichting van een nieuw bestuursmechanisme in Gaza, het ontwapenen van Hamas en het vormen van een internationale stabilisatietroepen, bekend als de ISF. Deze troepen zouden de verantwoordelijkheid van de Israëlische Defensie overnemen, die momenteel delen van Gaza bezet houden.
De Qatarese premier Sheikh Mohammed bin Abdulrahman al-Thani, die een sleutelrol speelt in de internationale onderhandelingen, gaf zaterdag aan dat de gesprekken zich op een “kritiek” punt bevinden. Hij zei tijdens een panel op de Doha Forum dat bemiddelaars gezamenlijk werken om de volgende fase van het staakt-het-vuren te bevorderen.
Hij benadrukte dat een volledig Israëlisch vertrek nodig is om het staakt-het-vuren te voltooien en dat terugkeer naar stabiliteit in Gaza essentieel is. Daarvoor moet mensen weer vrij kunnen bewegen, wat op dit moment niet het geval is.
Vergelijkingen en verwachtingen uit regionale landen
De Egyptische minister van Buitenlandse Zaken, Badr Abdelatty, stelde dat de Internationale Stabilisatie Troepen zo snel mogelijk nodig zijn op de locatie zelf. Ook de Noorse minister van Buitenlandse Zaken, Espen Barth Eide, benadrukte dat er deze maand maatregelen moeten worden genomen. Hij waarschuwde dat het huidige staakt-het-vuren “nog niet maanden kan blijven bestaan in de huidige fase”.
Rubber op de weg en de fragiele stand van het staakt-het-vuren
Sinds het ingaan van het staakt-het-vuren op 10 oktober zijn 20 gijzelaars levend teruggebracht naar Israël, samen met de resten van 27 anderen. Het lichaam van de laatste gijzelaar, Ran Gvili, een 24-jarige politieagent gedood tijdens de Hamas-aanval op 7 oktober 2023, is nog niet gevonden, ondanks wekenlang zoeken.
Israël heeft door de jaren heen Palestijnse gevangenen en gedetineerden, zowel levend als overleden, vrijgelaten in ruilvoorwaarde. Israël heeft herhaaldelijk aangegeven dat alle gijzelaars terug moeten zijn voordat fase twee kan starten. Onder premier Benjamin Netanyahu werd deze week opnieuw benadrukt dat er grote inspanningen nodig zijn om de toezegging volledig na te komen.
Het Israëlische vuur is tijdens de wapenstilstand niet gestopt; integrale aanvallen en geweldspieken blijven doorgaan. Sinds de afspraken werden gemaakt, zijn er volgens Palestijnse cijfers meer dan 350 mensen gedood door Israëlische aanvallen en is het dodental in Gaza op meer dan 70.000 gekomen.
Het eerste deel van de internationale overeenkomst richtte zich ook op het uitbreiden van humanitaire hulp, maar experts van de VN stellen vast dat het aantal vrachtwagens dat Gaza binnen mag, nooit de afgesproken 600 per dag heeft bereikt.
Israël Openbare toegang voor hulp via de Rafah-grens in Zuid-Gaza zal binnenkort heropend worden voor Palestijnen die Egypte willen binnenkomen. Echter, de grens zal niet in beide richtingen open blijven totdat de resten van Gvili worden teruggegeven, volgens de afspraken.
Waarde en complexiteit van fase twee
Hoewel fase één staat te trappelen, waarschuwen analyses dat fase twee bijzonder complexe uitdagingen poseert. Deze variëren van veiligheidsarrangementen tot de verdeelde behoefte aan governance, wat het proces aanzienlijk kan vertragen of zelfs stilleggen.
Volgens Dr. H.A. Hellyer, ten senior fellow bij het Royal United Services Institute in Londen, proberen onderhandelaars “oneindige cirkels te doorbreken die eenvoudigweg niet te doorbreken zijn.”
Hij uit zijn twijfel of een internationale stabilisatiekracht daadwerkelijk Hamas kan ontmantelen, zoals Israël al twee jaar probeert, zonder resultaat. Hoewel het vredesplan van Trump stelt dat Hamas zal ontwapenen, blijven de groep en haar controle over Gaza tijdens de eerste fase van het staakt-het-vuren intact, zonder tekenen van daadwerkelijke ontwapening.
Het gebruik van militaire interventie om Hamas te ontwapenen, wordt door Hellyer relatief afwezig gepercipieerd bij andere wereldmachten. “Het is niet iets dat enige andere macht echt wil ondersteunen,” aldus Hellyer tegen NBC News.
Wat betreft de governance van Gaza: “Trump kan een ‘vredecommissie’ creëren,” refereert hij aan de structuur die onder zijn plan boven Gaza zou worden geplaatst, “maar je kunt deze niet zonder medewerking van de bevolking opleggen, tenzij je het gebied in een nieuwe vorm van bezetting wilt veranderen.”
De Turkse minister van Buitenlandse Zaken, Hakan Fidan, zei zaterdag dat de gesprekken over de missie van de stabilisatieforce nog altijd gaande zijn, inclusief haar mandaat en rules of engagement, met het hoofddoel omIsraël en Palestijnen langs de grens te scheiden. “Talloze details en vragen liggen op tafel,” aldus Fidan. “Ik denk dat zodra we ISF inzetten, de rest vanzelf zal komen.”
Prof. Fawaz Gerges van de London School of Economics deelt de zorgen van Hellyer en merkt op dat geen enkele staat zich tot dusver heeft bereid getoond om haar troepen in Gaza te ondersteunen, laat staan daarbij confrontatie met Hamas aan te gaan. Gerges vreest dat ‘we nooit de daadwerkelijke uitvoering van fase twee zullen zien.’
Volgens hem is het ‘illusie’ om het huidige staakt-het-vuren echt te noemen, omdat Palestijnen, vooral burgers, nog altijd dagelijks worden gedood. “Hoewel de humanitaire situatie van de Palestijnen iets is verbeterd, blijft deze catastrofaal,” voegt hij toe.
