In de herfst van 2025 weten we: sommige archeologische vondsten bezorgen zelfs doorgewinterde wetenschappers kippenvel. Het Poolse dorp Pień — nauwelijks 100 kilometer van de Duitse grens — blijft zo’n plek, vooral sinds daar het graf werd gevonden van een ‘echte’ vampier. Of ja, in ieder geval iemand die in de 17de eeuw zó werd gevreesd dat men haar voor de zekerheid met een ijzeren zeis en een enorm hangslot veiligstelde.
Wie was Zosia? De verrassende reconstructie
De vrouw in kwestie was 18 jaar oud toen ze ongeveer 350 jaar geleden overleed. Archeologen noemden haar Zosia, en dankzij het nieuwste digitale forensische onderzoek weten we nu hoe ze eruit zag: lichte huid, blauwe ogen, kort haar en — opvallend genoeg — een enkele, vooruitstekende hoektand.
Op haar hoofd vond men een zijden kapje — typisch voor mensen van aanzien. Maar dat hielp haar niet. Onder ruim 100 skeletten op de begraafplaats was Zosia de enige met een zeis klem op haar hals en een reusachtig hangslot aan haar teen.
Gevaarlijk dood of gevaarlijk bijgelovig?
Professor Dariusz Polinski, die samen met Magda Zagrodzka al jaren het spookachtige ‘Veld van de Vampiers’ onderzoekt, vertelt: “Degenen die haar begroeven waren duidelijk bang dat Zosia terugkwam uit het graf. Men dacht echt dat ze een vampier kon zijn.”
In die tijd — midden in de chaos rond de Zweeds-Poolse oorlogen — staken op veel plekken in Oost-Europa geruchten de kop op over zogenaamde vampiers. Niet als Transsylvanische edellieden, maar als de angst van gewone dorpelingen dat doden hun graven verlieten om zich te wreken of bloed te drinken. Polen had zelfs zijn eigen termen: ‘upiór’ of ‘wiedźma’ kwamen vaker voor dan het nu zo bekende ‘vampier’.
Dubbele bescherming: de logica van angst
Volgens Polinski was het extra belangrijk om Zosia in bedwang te houden: de zeis lag niet plat, maar zo gepositioneerd dat haar hoofd er bij het opstaan afgeslagen of verwond zou worden. Het hangslot aan haar teen — vermoedelijk van lokale makelij destijds — stond symbool voor een ziel die gevangen moest blijven.
Arts Dr. Heather Edgar van de Universiteit van New Mexico analyseerde haar botten. Opvallend: haar borstbeen wees op een — waarschijnlijk pijnlijke — afwijking. Was Zosia ziek of misvormd, waardoor ze werd gezien als buitenstaander? In die angstige tijden kon dat al genoeg zijn voor een fatale verdenking.
Een begraafplaats vol buitenstaanders
Ongeveer 30 graven op deze plek vertonen vormen van restrain: van stenen op de borst tot gezichten naar beneden. Zo ontstond de bijnaam ‘Vampierakker’. Het lijkt erop dat hier vooral mensen werden begraven die wreed buiten de toenmalige gemeenschap vielen — buitenlanders, zieken of zondaars. Alle graven zijn naamloos, zonder enig schriftelijk archief.
Onder de andere graven vond men een deels opgegraven kind, een vrouw met vergevorderde syfilis, een zwangere vrouw en een man met een kinderlijkje aan zijn voeten — luguber, maar fascinerend.
- Sommige lichamen lagen ondersteboven
- Anderen kregen munten in de mond of moesten stenen torsen
- Het hoofd of de benen werden soms verwijderd
Polinski: “Sommige Europese dorpen dachten echt dat je het beste het hoofd of de benen kon afhakken, of de dode gezicht naar beneden moest leggen zodat ze zichzelf ingraven in plaats van opstaan. Verbranden, stenen op het lichaam — alles werd uit de kast gehaald.”
Bij Zosia werd het allemaal extra zorgvuldig gedaan. Zij leek de meest gevreesde persoon van het veld.
Waar kwam deze angst vandaan?
De angst voor vampieren ontstond in onze regio al in de 11e eeuw. Het idee: soms breken doden uit het graf om als bloedzuiger de levenden te teisteren. Rond 1650 — mede door epidemieën en oorlog — werden ongebruikelijke begrafenispraktijken normaal: van zeisen tot hangsloten, blijkt nu uit Pools onderzoek.
Tegenwoordig kennen we deze praktijken vooral uit horrorfilms, maar het ‘Veld van de Vampiers’ in Pień is het tastbare bewijs hoe diep deze vrees ooit wortel schoot.
Wat brengen de komende jaren?
Polinski en Zagrodzka keren binnenkort terug naar het kerkhof voor nieuwe opgravingen — deze keer zelfs met nachtelijk UV-licht om botten te spotten. Tip: rond Halloween 2025 verschijnt de tweedelige documentaire ‘Field of Vampires’ op Sky History, Nederlands ondertiteld.
Of u nu houdt van horror of geschiedenis — de vondst van Zosia bewijst dat oude griezelverhalen soms een angstaanjagender kern van waarheid bezitten dan je dacht. Dit soort vondsten zetten je aan het denken over buitensluiting, bijgeloof en het belang van empathie — toen én nu in de polder.
[IMAGE8]
