De verkiezingsproces en de context
Op zondag gingen de kiezers naar de stembureaus in Myanmar voor de eerste fase van de algemene verkiezingen in vijf jaar, onder toezicht van de militaire overheid terwijl het land te maken heeft met een uitgebreide burgeroorlog. De verkiezingen vonden plaats in een situatie van algemenere politieke onrust en voortdurende conflicten, terwijl het militaire regime haar controle probeert te legitimeren.
Kritische stemmen luiden dat deze verkiezingen vooral bedoeld zijn om een schijn van legitimiteit te geven aan de militaire regering, die sinds februari 2021 aan de macht is nadat het leger de democratisch gekozen regering van Aung San Suu Kyi heeft afgezet. Haar partij behaalde in 2020 een overweldigende overwinning, maar mocht niet aanblijven voor een tweede termijn.
Locaties en deelname
In Yangon, de grootste stad van het land, en in de hoofdstad Naypyitaw, evenals op andere plaatsen, gingen kiezers stemmen in onder meer middelbare scholen, overheidspanden en religieuze gebouwen. De verkiezingsomstandigheden worden door critici als onrechtvaardig beschouwd vanwege uitsluiting van grote partijen en beperkingen op de vrijheid van meningsuiting, waardoor sprake zou zijn van een klimaat van onderdrukking.
Volgens waarnemers is de verwachte overwinning van de door het leger gesteunde Union Solidarity and Development Party slechts een schijnverandering, en maken de op papier geplande transitie naar civiel gezag feitelijk onwerkelijk.
Internationale en regionale factoren
De voortzetting van de verkiezingen biedt volgens analisten mogelijk een argument voor landen zoals China, India en Thailand om hun steun voort te zetten onder het mom van het bevorderen van stabiliteit. Westerse landen hebben sancties gehandhaafd tegen de Myanmarese leiders wegens hun anti-democratische gedrag en de gewelddadige oorlog die het leger tegen tegenstanders voert.
Veiligheidsmaatregelen en electoraliteit
In Yangon was sinds zaterdag duidelijk een versterkte veiligheidsaanwezigheid zichtbaar. Geweerbewapende bewakers waren buiten dezelfde stemlokalen gestationeerd en militaire vrachtwagens patrouilleerden in de straten. Voor het eerst wordt in Myanmar gebruikgemaakt van elektronische stemmachines, die door verkiezingsfunctionarissen geïnstalleerd werden.
Hoewel opstandigorganisaties en gewapende groepen de verkiezingen hadden bedreigd te verstoren, zijn geen grootschalige acties waargenomen. Suu Kyi, de 80-jarige oud-leider, neemt niet deel omdat ze sinds haar arrestatie een celstraf van 27 jaar uitzit op basis van beschuldigingen die algemeen als politiek gemotiveerd worden beschouwd. Haar partij, de Nationale Liga voor Democratie, werd in 2023 ontbonden na weigering om zich aan de nieuwe militaire regels te houden.
Onafhankelijke deelname en oppositie
Andere politieke partijen weigerden zich eveneens te registreren of deden niet mee onder ongunstige voorwaarden. De oppositie roept op tot een bojotten van de stemmingen.
Aanvullende analyse door Amael Vier van het Asian Network for Free Elections wijst op het ontbreken van echte keuze. Hij benadrukt dat 73% van de kiezers bij de verkiezingen van 2020 stemden op partijen die inmiddels niet meer bestaan.
Onderdrukking van de oppositie door het militaire regime maakt mobilisatie moeilijk. Volgens de Assistance Association for Political Prisoners worden momenteel meer dan 22.000 politieke gevangenen vastgehouden. Sinds 2021 zijn meer dan 7.600 burgers om het leven gekomen door veiligheidsdiensten.
Uitslag en toekomstperspectieven
Gewapende weerstand ontstond na het gebruik van dodelijk geweld door het leger tegen vreedzame protesten tijdens de staatsgreep van 2021. De burgeroorlog heeft inmiddels meer dan 3,6 miljoen mensen ontheemd, volgens de VN.
De nieuwe Election Protection Law introduceert strengere straffen en beperkingen, waardoor publieke kritiek op de verkiezingen vrijwel onmogelijk wordt. De VN-mensenrechtenchef, Volker Türk, merkte op dat de situatie wordt gekenmerkt door toenemende geweldsexplosies en intimidatie, en dat de omstandigheden geen ruimte bieden voor vrije meningsuiting of vreedzame vereniging.
In deze context lijkt de macht te blijven bij hoofdgeneraal Min Aung Hlaing, die de staatsgreep in 2021 leidde. De stemmingen worden in drie fasen gehouden: de eerste op zondag in 102 van de 330 townshipgebieden, de tweede op 11 januari en de derde op 25 januari. De uiteindelijke resultaten worden eind januari verwacht. Met meer dan 4.800 kandidaten verdeeld over 57 partijen wierpen verscheidene kandidaten, waaronder slechts zes nationale, zich op om invloed uit te oefenen in de parlementen.
