De aankomende verkiezingen en de politieke context
Myanmar bereidt zich voor op de eerste fase van een algemene stemming op zondag. Het wordt beschouwd als de eerste verkiezing in vijf jaar tijd en wordt door critici vaak gepresenteerd als een proces dat noch de fragiele democratie van het land herstelt, noch een einde maakt aan de verwoestende burgeroorlog die ontstond door de harde militaire heerschappij. De militaire autoriteiten presenteren de stemming als een terugkeer naar een meerpartijendemocratie, waarschijnlijk met het oog op het verkrijgen van een schijn van legitimiteit voor hun leiderschap, dat vier jaar geleden begon nadat het leger de gekozen regering van Aung San Suu Kyi had afgezet.
De militaire coup en de opkomst van het conflict
De militaire overname leidde tot brede verzet onder de bevolking, dat uitmondde in een burgeroorlog. Het gewapende conflict bemoeilijkt de organisatie van verkiezingen in veel aangetaste regio’s. Het stemmen zal plaatsvinden in verschillende delen van het land in drie fases: de tweede op 11 januari en de derde op 25 januari. Mensenrechten- en oppositiegroeperingen benadrukken dat de verkiezingen niet vrij of eerlijk zullen zijn en dat de macht waarschijnlijk in handen blijft van de generaals, onder leiding van Generaal Min Aung Hlaing.
Betrouwbaarheid en strategische doelen
Richard Horsey, een analist gespecialiseerd in Myanmar voor de International Crisis Group, verklaarde dat de verkiezingen worden georganiseerd door hetzelfde militaire apparaat dat verantwoordelijk was voor de staatsgreep in 2021. Hij stelt dat deze verkiezingen niet geloofwaardig zijn. Volgens hem is het de strategie van de militaire leiders dat de door hen bevoordeelde Union Solidarity and Development Party (USDP) met grote meerderheid wint, waarmee Myanmar van direct militair bestuur wordt omgevormd tot een voorbeeld van een regering met een „burgerlijke façade“ die de controle van het leger voortzet.
Internationale en regionale reacties
Deze aanpak zou de militaire leiders kunnen rechtvaardigen door te stellen dat de verkiezingen een stap vooruit zijn in de richting van meer inclusiviteit, in overeenstemming met een vredesvoorstel van de ASEAN, de Association of Southeast Asian Nations. Het voorstel benadrukt de noodzaak van een „constructieve dialoog“ tussen alle betrokken partijen om een vreedzame oplossing na te streven in het belang van de bevolking. Daarnaast ondersteunt onder meer China, India en Thailand dit beleid, omdat zij stelselmatig beweren dat het stabiliteit in Myanmar bevordert.
De westerse landen blijven sancties opleggen aan de militaire leiders, vanwege hun antidemocratische acties en de gewelddadige onderdrukking van oppositie en burgers. Op 1 februari 2021 nam het leger de macht over, onder het voorwendsel dat de verkiezingen van 2020, die door Aung San Suu Kyi’s National League for Democracy met grote meerderheid waren gewonnen, frauduleus zouden zijn geweest door vermeende grote irregulariteiten in de stemmenregistratie. Desondanks constateerden onafhankelijke waarnemers dat er geen grote problemen waren.
Het verkiezingsproces en de deelname
Op zondag worden de stemmen uitgebracht in 102 van de 330 gemeenten. De tweede en derde ronde volgen op 11 en 25 januari, terwijl in 65 gemeenten de stemming niet door kan gaan vanwege het voortdurende conflict met etnische guerrillagroepen en verzetsbewegingen. Hoewel 57 partijen kandidaten hebben gesteld, beperken de meeste zich tot hun eigen regio’s. Zes partijen strijden landelijk, met een kans om voldoende zetels te winnen en politieke invloed uit te oefenen. Echter, de regels lijken de pro-militaire USDP in de positie te brengen om een nieuwe regering te leiden.
In totaal doen bijna 5.000 kandidaten mee aan de verkiezingen voor meer dan 1.100 zetels in zowel de nationale volksvertegenwoordiging als in de deelstaat- en regionale parlementen. Het exacte aantal bezette zetels zal minder zijn waar geen stemming plaatsvindt. De Nationale Verkiezingscommissie heeft nog geen definitief aantal stemgerechtigden bekendgemaakt, maar in 2020 waren dat meer dan 37 miljoen mensen.
De uitsluiting van belangrijke partijen en de huidige situatie
De 80-jarige voormalige leider van Myanmar en haar partij nemen niet deel aan de verkiezingen. Aung San Suu Kyi zit momenteel een gevangenisstraf uit van 27 jaar op beschuldigingen die algemeen als kunstmatig en politiek gemotiveerd worden beschouwd. Haar National League for Democracy werd ontbonden omdat de partij weigerde zich officieel te registreren volgens de nieuwe militaire regels. Andere partijen boycotten de verkiezingen of weigeren onder ongunstige voorwaarden deel te nemen. Vooral oppositieorganisaties roepen op tot een volksboycot.
Analist Amael Vier van het Asian Network for Free Elections merkte onlangs op dat de partijen die in 2020 90% van de zetels verwierven, vandaag niet meer bestaan. Het verkiezingsrechts dat dit jaar werd ingevoerd, met strenge straffen, beperkt politieke activiteiten verder en verbiedt vrijwel elke publieke kritiek op de verkiezingen. Meer dan 200 mensen zijn de afgelopen maanden aangeklaagd wegens het uitdelen van pamfletten of online activiteiten.
De toekomst en de humanitaire crisis
Al deze factoren lijken de weg te effenen voor de dominantie van de door het leger gesteunde USDP bij de verkiezingen en voor Min Aung Hlaing, 69 jaar oud, als potentiële nieuwe president. De humanitaire situatie is ernstig; volgens de onafhankelijke Assistance Association for Political Prisoners worden meer dan 22.000 mensen vastgehouden wegens politieke vermeeningen, terwijl meer dan 7.600 burgers door veiligheidstroepen zijn gedood sinds de coup. Daarnaast zijn er meer dan 3,6 miljoen mensen ontheemd, voornamelijk doordat ze hun huizen hebben moeten verlaten vanwege het gewapende conflict, wat een grote humanitaire crisis vormt.
Het U.N. Mensenrechtenbureau benadrukte dat Myanmar getuige is van toenemende geweldsuitbarstingen, repressie en intimidatie voorafgaand aan de door het leger gecontroleerde verkiezingen. Civielen worden zowel bedreigd door militaire autoriteiten als door gewapende oppositiegroepen met het oog op hun deelname. Joe Freeman, onderzoeker voor Amnesty International, uitte de vrees dat de verkiezingen de machtspositie van degenen die verantwoordelijk zijn voor jaren van onwettige moorden, verder zou kunnen versterken.
Horsey van de International Crisis Group verwacht dat Myanmar na de verkiezingen waarschijnlijk geconfronteerd zal worden met meer conflicten, terwijl tegenstanders proberen te bewijzen dat het leger nog steeds geen breed gedragen legitimiteit bezit.
