De Amerikaanse sancties en de betrokken personen
Tijdens de dinsdag aangekondigde sancties heeft de Amerikaanse overheid vijf personen verboden toegang tot de Verenigde Staten. Onder hen bevinden zich een voormalig topfunctionaris van de Europese Unie en vier prominente activisten die zich inzetten tegen haatspraak en desinformatie op sociale media. Deze maatregelen kwamen nadat minister van Buitenlandse Zaken Marco Rubio hen beschuldigde van het leiden van georganiseerde pogingen om Amerikaanse platformen onder druk te zetten. Volgens Rubio zouden deze activiteiten gericht zijn op het dwingen van platforms om Amerikaanse standpunten te censureren, te demonetiseren en te onderdrukken.
Rubio beschuldigde deze personen ervan te opereren binnen een netwerk van NGO’s die, volgens hem, de censuuractiviteiten van buitenlandse staten hebben versterkt. Hij verklaarde verder dat de Trump-regering niet langer toestaat dat dergelijke extraterritoriale censuur plaatsvindt, wat een aanzienlijke escalatie betekent in de confrontatie tussen Washington en Europa over vrijheden op het internet.
Reacties vanuit Europa
De reactie van Europa was scherp en formeel. De Europese Commissie, het Duitse ministerie van Justitie en de Franse president Emmanuel Macron spraken hun veroordeling uit. Macron beschreef de Amerikaanse sancties als “ intimidatie en dwang” die gericht zijn op het ondermijnen van de digitale soevereiniteit van Europa. Tijdens een verklaring waarschuwde de Europese Commissie dat men, indien nodig, snel en resoluut zal reageren om de regionale regeld en autonomie te beschermen tegen ‘onrechtvaardige maatregelen’. De voorzitter van de Europese Raad, António Costa, benadrukte dat dergelijke maatregelen onaanvaardbaar zijn tussen bondgenoten en partners.
De betrokken personen en de inhoud van de sancties
Opvallend was de sanctie tegen Thierry Breton, voormalig topfunctionaris van de Europese Commissie en belangrijke architect van de Digital Services Act. De VS beschrijven Breton als een belangrijke figuur in de regelgeving voor digitale platforms. Musk uitte in 2022 steun voor deze wetgeving, maar begon zich te distantiëren na de boete van 120 miljoen euro die het Europese platform X onder Musk kreeg voor het overtreden van transparantievereisten. Musk noemde Breton “ een tiran van Europa” en verklaarde dat hij niet akkoord ging met de boete. Breton reageerde op X door te refereren aan McCarthy’s anti-communistische campagnes uit de jaren 1950, en stelde dat “censuur niet is waar je denkt dat het is”.
Naast Breton werd Imran Ahmed, CEO van het Center for Countering Digital Hate, gesanctioneerd. Dit NGO probeert de activiteiten van sociale mediabedrijven aan te pakken die volgens hen menselijke rechten en burgerlijke vrijheden ondermijnen door de verspreiding van haat en desinformatie mogelijk te maken. Ook werden Clare Melford, hoofd van de Global Disinformation Index, en twee Duitse leiders van HateAid, Anna-Lena von Hodenberg en Josephine Ballon, op de lijst geplaatst. HateAid ondersteunt slachtoffers van digitale geweldsdelicten door juridische hulp te bieden.
Reacties van de betrokken organisaties en individuen
De gesanctioneerde leiders, waaronder Hodenberg en Ballon, verklaarden in een verklaring dat de US-sancties een repressieve daad zijn van een regering die de rechtsstaat negeert en critici probeert monddood te maken. De Global Disinformation Index veroordeelde de maatregelen als “een autoritaire aanval op de vrijheid van meningsuiting” en beschuldigde de Amerikaanse autoriteiten ervan hypocrisie te tonen door te spreken over censuur terwijl ze actief kritiek onderdrukken.
Politieke en diplomatieke achtergronden
De Franse Buitenlandse Dienst uitte zijn bezorgd over vermeende dubbelzinnigheden: terwijl de VS streng optreden tegen Europese landen, lijken ze geen soortgelijke maatregelen te nemen tegen landen als Rusland, waar platforms zoals Facebook en Instagram sinds de invasie in Oekraïne sterk onder druk staan. Op X werd een tweet geplaatst waarin werd gewezen op Kirill Dmitriev, een adviseur van de Russische president, die net terug was van diplomatieke gesprekken in Florida. Dit leidde tot verbijstering, aangezien de Russische regering media zoals Facebook en Instagram heeft verboden of zwaar beperkt.
De bredere context: politieke strategie en controverse
De sancties markeren een nieuwe fase in de strijd van de Trump-regering tegen vermeende Europese censuur. Volgens de Amerikaanse regering zijn deze acties noodzakelijk om het zogenaamde ‘liberale vooringenomenheid’ die in de media en politiek zou bestaan, te doorbreken. Critici zien de maatregelen daarentegen als pogingen om afwijkende stemmen monddood te maken en het online discours te beperken, vooral dat zonder overeenstemming met internationale partners.
Recentelijk uitte Trump’s nationale veiligheidsstrategie kritiek op de EU wegens het ondermijnen van “politieke vrijheid en soevereiniteit,” en beschuldigde het continent van het ontwikkelen van migratiebeleid dat “de samenleving aan het transformeren is.” Deze strategie bevat also een verwijzing naar de beleidsterreinen zoals censuur en het onderdrukken van politieke oppositie, met als gevolg dat de spanningen tussen de VS en Europa verder toenemen.
