De overwinning van José Antonio Kast
De voormalig zeer conservatieve politicus José Antonio Kast behaalde een verrassende overwinning bij de presidentsverkiezingen op zondag. Hij versloeg de kandidaat van de centrumlinkse regeringscoalitie en zet daarmee de toon voor het meest rechtse bewind in 35 jaar democratie in Chili.
Met 58,2% van de stemmen sloeg Kast een stevige kruis in de finale. De Chileense kiezers gesteunden sterk op zijn belofte om strijd te voeren tegen de toenemende criminaliteit, om honderden duizenden immigranten zonder legale status te deporteren en om de trage economische groei van een van Latijns-Amerika’s meest stabiele en welvarende landen nieuw leven in te blazen. Onder zijn aanhangers barstte het gejubel los op straat, met gejoel om zijn naam en toeterende auto’s.
De tegenkandidate, de communistische Jeannette Jara, behaalde 41,8% van de stemmen.
Zijn verklaring en politieke context
In een uitgebreide overwinningstoespraak, waarin hij zijn ’tough-on-crime’-standpunten benadrukte maar zonder zijn gebruikelijke felle toon, riep Kast op tot orde in het land. Toen zijn supporters hem onderbraken met boegeroep voor Jara, onderbrak hij hen en zei hij: “Respect!”—een opvallende verandering in zijn gedrag vergeleken met zijn campagneoptredens.
Kast verleende na zijn overwinning een brede mandaat, maar erkende ook dat dit gepaard gaat met grote verantwoordelijkheid. Hij sprak over een reis om waarden te herstellen die essentieel zijn voor een ordentelijk en gezond leven, en benadrukte dat dit niet gemakkelijk zou worden zonder inzet van iedereen.
De reactie van Jeannette Jara en de bredere politieke context
Op het centrale plein in Santiago, de hoofdstad, moedigde Jara haar supporters aan zich niet door de uitslag te laten ontmoedigen. Ze benadrukte dat verliezen ook wijze lessen bevatten, en belde Kast kort nadat hij de verkiezing had erkend en haar feliciteerde met haar campagne.
De verkiezing van Kast tekent een patroon in heel Latijns-Amerika: sinds een aantal jaren worden incumbent regeringen afgezet via verkiezingen, waarbij rechtse leiders aan de macht komen in landen van Argentinië tot Bolivia. Dit gebeurt in een context waarin de Verenigde Staten onder leiding van president Donald Trump proberen hun invloed in de regio te versterken, door rivalen te straffen en bondgenoten te belonen.
Internationale reacties
De Argentijnse president Javier Milei, die zich sterk linkslibertair profileert en nauw verbonden is met Trump, feliciteerde Kast als eerste. Hij constateerde dat “links terugtrekt,” en plaatste een kaart van Zuid-Amerikaanse landen die recent naar rechts zijn opgeschoven.
De Amerikaanse regering toonde snel haar appreciatie voor Kast. Volgens minister van Buitenlandse Zaken Marco Rubio zou Chili onder zijn leiding prioriteiten kunnen versterken zoals openbare veiligheid, illegale migratie tegengaan en de handelsrelaties hernieuwen.
De betekenis van de overwinning voor Chili
Deze verkiezing markeert de eerste keer sinds de terugkeer naar democratie in 1990 dat een radical rechts regime aan de macht komt, na de periode van de gewelddadige dictatuur onder generaal Augusto Pinochet. Sindsdien wisselden centrum-linkse en centrum-rechtse partijen elkaar af.
Op het eerste gezicht verschillen de twee finalisten sterk. Jara, lid van de Chileense communistische partij, kwam uit een arbeidersgezin dat tegen Pinochet protesteerde en voerde sociale hervormingen door in Borics regering. Kast daarentegen is een katholieke conservatief met negen kinderen, waarvan zijn Duitse vader betrokken was bij de nazi-partij van Hitler en zijn broer minister was tijdens het dictatoriale bewind.
Andere kenmerken van Kast en zijn beleid
Kast wordt gekenmerkt door een moreel conservatisme dat onder meer fel is tegen het homohuwelijk en abortus zonder uitzonderingen. In deze opvattingen worden parallellen getrokken met Braziliaans oud-president Jair Bolsonaro, die nu vastzit. Tijdens eerdere campagnes stuitte zijn houding op weerstand in een societyel liberaler wordend Chili.
In de periode van Boric waren zorgen over ongebreidelde illegale migratie en georganiseerde misdaad opvallend. Deze onderwerpen domineerden de verkiezingscampagne en versterkten de steun voor een hardere aanpak.
Het beleid van Kast na zijn overwinning
Kast wijst voor de aanpak van criminaliteit naar El Salvador, waar hij een mega-gevangenis met 40.000 capaciteit bezocht. Hij wil meer maximum-security gevangenissen bouwen en harde maatregelen nemen, zoals het verbreken van contact tussen gangleden en de buitenwereld in detentiecentra.
Wat migratie betreft, wil hij de macht van het leger en de politie uitbreiden en streng optreden tegen illegalen, inclusief het bouwen van zware grensblokken en diepe grachten langs de noordgrens van Chili.
Economisch is hij van plan om binnen 18 maanden 6 miljard dollar te besparen door publieke banen te verminderen en ministeries te liquideren, zonder sociale benefits op te geven. Daarnaast wil hij de vennootschapsbelasting verlagen en bureaucratie beperken, om zo de economische groei van de jaren 90 weer te stimuleren.
De maatschappelijke reactie en de politieke haalbaarheid
In zijn bijeenkomsten krijgen zijn harde beloftes veel bijval, vooral onder degenen die rust en orde willen herinstalleren na jaren van onzekerheid. Maar er bestaat ook twijfel of zijn beleid breed gedragen wordt, zeker nu hij afhankelijk is van coalities en partijen die kritisch staan ten opzichte van zijn plannen.
Volgens politieke analist Patricio Navia moet Kast goed onderhandelen en compromissen sluiten om te voorkomen dat hij in de voetsporen treedt van Boric, die met radicaal beleid aan de macht kwam maar niet alles kon realiseren. Als hij als een gematigde rechtsoriëntatie opereert, kan hij steun krijgen, maar de grote vraag blijft of hij zijn radicale instincten onder controle kan houden.
