Een jonge muzikant als symbool van verzet
Op straat, buiten een metrostation, zingt een jonge vrouw samen met haar vrienden terwijl ze haar telefoonlampjes gebruikt en de songteksten meezingt. Deze scène wordt regelmatig waargenomen in steden wereldwijd. Echter, de zangeres in deze veel gedeelde video bevindt zich op dit moment in hechtenis.
Naoko, de artiestennaam van de 18-jarige student en straatmuzikant Diana Loginova, is uitgegroeid tot een onverwacht — en mogelijk onvrijwillig — symbool van oppositie tijdens de oorlog in Rusland.
Opkomst en arrestaties
Tijdens de zomer werd Naoko bekend door virale video’s uit Sint-Petersburg, waarin haar band Stoptime nummers speelde van artiesten die zich uitspreken tegen de oorlog van Vladimir Putin in Oekraïne. In een land waar vrijwel alle vormen van protest onderdrukt worden, grepen de Russische autoriteiten snel in.
Voor het eerst werd Naoko vorige maand gearresteerd wegens het organiseren van een “masale gelijktijdige bijeenkomst van burgers” tijdens een optreden. Zij zou de openbare orde hebben verstoord en kreeg een gevangenisstraf van 13 dagen. Sindsdien is ze tweemaal opnieuw gearresteerd op dezelfde aanklachten, evenals wegens kleine hooliganisme, en weer opgesloten.
Haar bandgenoten zitten eveneens vast op vergelijkbare gronden, hoewel één van hen inmiddels vrij is. Volgens Dmitrii Anisimov, een mensenrechtenactivist en woordvoerder van de protestbeweging OVD-Info, wordt dit soort herhaalde arrestaties “cilinder arrestaties” genoemd. “In theorie kunnen ze daarmee oneindig doorgaan,” zegt hij. Praktisch gezien kunnen dit maandenlange detentieperiodes betekenen, en hiervan bestaat ook juridische precedent.
Politieke context en gevolgen
Anisimov wijt de strategie van de autoriteiten aan het gebruik van haar voorbeelden om anderen te intimideren. “Het lijkt erop dat Rusland de vervolging van Naoko wil inzetten, zoals met veel andere publieke zaken, om anderen af te schrikken,” legt hij uit.
De advocaat van Loginova, Maria Zyryanova, vertelde NBC News dat ze de zaak niet wilde bespreken terwijl haar cliënt nog vastzit. Haar huidige straf verloopt komende zondag.
Internationale en binnenlandse reactie
Naoko’s zaak wordt door Russische staatsmedia en in ballingschap opererende onafhankelijke media uitgebreid behandeld. Daarnaast verspreiden haar supporters flyers die haar vrijlating eisen. In een interview uit augustus, enkele maanden voor haar arrestatie, vertelde Naoko dat ze bang was voor haar detentie, maar dat ze voelde dat ze het moest doen.
“Ik begrijp dat kunst nu de enige taal is — in Rusland — waarmee je je gedachten kunt uitdrukken. Ik heb daarvoor gekozen en wil geen andere,” zei ze tegen het Russische nieuwsmedium Bumaga uit Sint-Petersburg.
Persoonlijke verhalen uit de samenleving
In de afwezigheid van Naoko nemen anderen haar taalgebruik over. Zo vertelde muziekliefhebber Vasily, die op een bank nabij het metrostation Kievskaja in Moskou zat, dat Naoko’s zaak hem “een vuur heeft aangewakkerd” en dat hij nu zijn eigen straatoptredens geeft ter ondersteuning van de gevangenzangeres. “Haar vrijheid is afgenomen vanwege haar zang,” verklaarde hij, waarbij hij zijn achternaam niet wilde prijsgeven om veiligheidsredenen. “Dat maakte me boos.”
Valentina, een professionele muzikante uit Yaroslavl, ongeveer 600 km ten zuidoosten van Sint-Petersburg, zingt zowel op straat als via sociale media in haar steun. Na Naokos optredens op TikTok te hebben gezien, plaatste ze video’s waarin ze dezelfde nummers covert. Eén van haar video’s kreeg meer dan 600.000 views op Instagram, wat haar angstig maakte omdat ze niet op de radar van de autoriteiten wilde komen. “Toen ik het nieuws over Naoko hoorde, leek het alsof mijn laatste hoop was weggenomen,” zei ze, en voegde toe: “Ik voelde geen medelijden met mezelf. Ik wilde gewoon helpen. Ik dacht: ‘Waarom blijf ik zwijgen en ben ik bang terwijl ik in ons land zelf ook stil ben?’”
Symbool voor protest en repressie
Loginova is nog jong, merkte Vasily op, die zelf slechts 19 jaar is. “Wat mensen raakt, is dat dit kleine meisje niet bang is om op straat te zingen en zich uit te spreken tegen buitenlandse agenten,” zei hij. Hiermee verwijst hij naar de status van de verbannen zanger Monetochka en rapper Noize MC, die beiden het officiële label hebben gekregen dat vaak bedoeld is voor publieke figuren die zich met het Kremlin hebben verzet.
Het optreden dat Loginova de eerste keer in de cel bracht, betrof een lied van Noize MC, die openlijk zijn afkeer uitspreekt over de oorlog en het regime van Putin. De tekst, die op het eerste gezicht onschuldig lijkt — “Ik wil naar ballet kijken, de zwanen laten dansen” — refereert aan de mislukte couppoging in 1991 tegen Mikhail Gorbachev, de laatste Sovjetleider. Tijdens die gebeurtenis liet de staats-tv “Het Zwanenmeer” continu uitzenden. Sindsdien symboliseert dat stuk in Putin’s Rusland iets gevaarlijks — verandering.
Een video waarop de band dat nummer coverde, wordt door voorstanders van de oorlog als problematisch gezien. Zij vragen zich af waarom de band “verraders” mocht optreden en of hun optredens niet een verborgen vorm van protest zijn. Een woordvoerder van Noize MC zei in een e-mail dat de rapper “liever geen interviews of openbare commentaren geeft over deze zaak, vooral om het risico te vermijden dat onbedoeld iemand rechtstreeks bij betrokken wordt.”
De zangeres Monetochka, waarvan de nummers ook door de band werden uitgevoerd, noemde hen op sociale media “helden”, en stelde dat Loginova “muziek en vrijheid” in de wereld brengt, in plaats van “ geweld en oorlog.” Ze gaf geen reactie op verzoeken om een reactie van NBC News.
Repercussies en waarschuwingen
De Kremlin-criticus Boris Nadezhdin, die vorig jaar niet deelnam aan de verkiezingen tegen Putin, zegt contact te hebben gehad met naar eigen zeggen Loginova’s moeder, Irina, en geld in te zamelen voor de juridische kosten van de band. Hij benadrukt dat de emoties onder het publiek merkbaar zijn. “Ze is jong, vrouw en geen politicus of journalist,” aldus Nadezhdin. “Mensen zijn gewend aan repressie tegen oppositiepolitici en journalisten, maar dit is een nieuw dieptepunt.”
Volgens hem zijn ook de jonge luisteraars en supporters van de band een signaal voor het Kremlin. “Ze willen een voorbeeld stellen door een jonge zangeres te straffen, zodat anderen bang worden,” zei hij. Hoewel ze binnen en buiten Rusland sympathie wint, blijft Loginova vastzitten wegens haar zang. Nadezhdin is pessimistisch over haar kansen om binnenkort weer op te treden. “Ze laten haar niet snel gaan,” waarschuwde hij. “Ze moeten zich maar voorbereiden op een langdurig proces.”
