We denken bij vleermuizen meestal aan mysterieuze nachtdieren of misschien zelfs aan de oorsprong van virussen. Maar eerlijk is eerlijk — recent onderzoek wijst erop dat ze juist een sleutelrol kunnen spelen in het voorkomen en behandelen van kanker. Geen typecasting meer: deze dieren zijn misschien wel onze toekomstige helden op het gebied van gezondheid.
Wat maakt vleermuizen zo bijzonder?
Onderzoekers van onder andere de Universiteit van Oxford en Cold Spring Harbor Laboratory kwamen met een verrassende bevinding. Waar de meeste zoogdieren hun portie gezondheidsproblemen wel kennen — denk aan honden of katten — lijken vleermuizen een opmerkelijke weerstand tegen kanker te hebben. Ze leven vaak langer dan verwacht, soms meer dan 40 jaar. Maar op kanker? Krijgen ze nauwelijks!
Genen als geheime superkracht
Het draait allemaal om hun genen. Sommige Nederlandse vleermuissoorten – velen herkennen de gewone dwergvleermuis in het Vondelpark – dragen meer dan 50 unieke genen die iets bijzonders doen: ze beschermen specifiek tegen tumoren. De nieuwe studie ontdekte aanpassingen in zes eiwitten die DNA-reparatie regelen, plus veranderingen in 46 andere eiwitten die alléén met kanker te maken hebben. Dat is niet niks: vergeleken met andere zoogdieren kwamen die genetische beschermers zelfs twee keer zo vaak voor bij vleermuizen.
Waarom is dit belangrijk voor mensen?
Door vleermuizen-DNA te vergelijken met ons eigen genetisch materiaal, hopen experts betere strategieën te vinden om kanker bij mensen te voorkomen. Zoals Armin Scheben, hoofdonderzoeker, het verwoordde: “Met deze nieuwe vleermuis-genomen zetten we de eerste stap naar het ontrafelen van unieke biologische oplossingen voor ziekten als kanker.”
Niet alleen immuniteit tegen kanker
Vleermuizen zijn niet alleen uitzonderlijk vanwege hun lange leven of vermogen tot vliegen. Ze kunnen — dat hebben we tijdens de coronapandemie allemaal gemerkt — allerlei virussen dragen, maar worden er zelden zelf ziek van. Hun aangeboren immuunrespons werkt heel anders dan bij mensen. Dit maakt ze tot een goudmijn voor medisch onderzoek, ook in Amsterdamse instituten trouwens.
Wat nu? De volgende stappen in onderzoek
Uiteraard staan we pas aan het begin. De studie is baanbrekend, maar roept vooral veel nieuwe vragen op. Meer inzicht in hoe het vleermuizen-immuunsysteem werkt, kan niet alleen kankeronderzoek versnellen — het zou ons ook helpen om beter voorbereid te zijn op pandemieën die via dieren kunnen overspringen op mensen.
- Binnen het Amsterdam UMC en Erasmus MC wordt ondertussen al voorzichtig gekeken: welke genen kunnen misschien vertaald worden naar nieuwe behandelingen?
- Lopende experimenten richten zich op de aanpassing van menselijke cellen met hetzelfde type DNA-reparatie-eiwitten als bij vleermuizen.
Wat betekent dit voor u?
Hoewel echte “vleermuisterapieën” nog jaren weg zijn, is de boodschap duidelijk: innovatie kan uit onverwachte hoek komen. Houd dit onderwerp in de gaten — publicaties rond deze genetische ontdekkingen worden steeds frequenter. Wellicht vraagt u zich vroeg of laat bij de huisarts af: “Zit er een vleermuis in mijn medicijn?” Wie weet — in de toekomst misschien wel.
