Tot voor kort bleef de ware ontstaansgeschiedenis van de Grote Sfinx in Gizeh een van de grootste raadsels uit de archeologie. Men vermoedde altijd: het iconische gezicht is handmatig vormgegeven door steenhouwers uit de Oudheid. Maar hoe het lijf—dat enorme, gelaagde lichaam—überhaupt ontstond? Daar beschreven Egyptologen steevast omheen. nu gooit een opmerkelijk onderzoek van New York University (NYU) het paradigma omver.
Het team van NYU, onder leiding van Leif Ristroph, heeft in 2025 baanbrekend onderzoek gepubliceerd in Physical Review Fluids. Hun belangrijkste ontdekking: de beruchte vormen, die aan de Sfinx doen denken, kunnen in het zandsteen vanzelf ontstaan door natuurlijke erosieprocessen. Klinkt gek? Niet als je weet hoe de woestijn werkt.
Het experiment: wind en water vormen een sfinx
NYU’s benadering is even briljant als simpel. De onderzoekers creëerden minilandschappen met zachte klei en staken er hardere stukken materiaal doorheen—een beetje zoals je langs de Waddenzee soms vreemde rotsstructuren ziet. Vervolgens goten ze er stromend water langs; dit simuleerde de krachtige woestijnwinden die door het oosten van Egypte razen.
Langzaam maar zeker ontstond er iets herkenbaars. een ruwe kop, een smalle nek, voorpoten uitgelegd aan de grond, zelfs die iconisch gebogen rug—precies zoals men de Sfinx in Gizeh kent. Pas daarna, stellen de onderzoekers, zou de mens details hebben toegevoegd, zoals het gelaat dat mogelijk de farao Chefren voorstelt.
Waardoor raakten de Egyptenaren geïnspireerd?
Het NYU-team verwijst naar zogeheten yardangs—natuurlijke rotspilaren die in de Egyptische woestijn nog steeds te bewonderen zijn. Sommige lijken zo veel op liggende dieren, dat het haast niet anders kan of de oude Egyptenaren zijn hierdoor getriggerd. Deze combinatie van natuur en cultuur wordt in Nederlandse musea maar zelden zo duidelijk getoond.
Piramides, goden en zand
De Sfinx staat sinds ca. 2500 voor Christus waakzaam aan de voet van de piramides. Ooit gebouwd, zo geloven Egyptologen uit de Nieuwe Kerk van Amsterdam, om de zonnegod te vereren én de heilige necropolis van Gizeh te beschermen.
Interessant detail: Het idee van een ‘natuurlijke Sfinx’ is niet nieuw. In 1981 opperde geoloog Farouk El-Baz al dat wind de basis voor het beeldhouwwerk leverde. NYU’s experimenten geven dit scenario nu nieuw gewicht.
Wat betekent dit nu voor de wetenschap?
- Geologen ontdekken dat niet alle rotsformaties homogeen zijn, wat tot verrassende vormen kan leiden.
- Het mengen van harde en zachte steensoorten beïnvloedt erosie meer dan je zou verwachten—iets waarmee zelfs Friese kustbeschermers rekening houden.
- Nu blijkt dat de mens soms gewoon een duwtje van Moeder Natuur krijgt bij het schrijven van geschiedenis.
De kans is groot dat u de volgende keer anders naar het duinlandschap van Schoorl kijkt. Want voor je het weet, ontstaat daar gewoon de Nederlandse Sfinx.
